Bối cảnh cho Ceritalah – Những câu chuyện Đông Nam Á

Nếu nhìn lại thì dường như đó là một nét đẹp lạ lùng của vùng Đông Nam Á, một cerita hay một cậu chuyện như vậy luôn có thể xảy ra và nếu quý độc giả đủ may mắn thì cũng sẽ được tận mắt chứng kiến những câu chuyện phi thường ấy.

Tháng Năm năm 1998, đồng Rupiah của Indonesia đã không còn đủ sức nâng đỡ nền kinh tế. Thủ đô Jakarta ngập tràn trong các cuộc bạo động sắc tộc mà mục tiêu là các cơ sở kinh doanh có chủ sở hữu là người Indonesia gốc Trung Quốc.

Tại thành phố Solo ở tỉnh Trung Java, cách thủ đô 556 km về hướng đông, một doanh nhân người Indonesia gốc Trung mang tên Sumartono Hadinoto đang ngồi trong lo lắng. Thành phố yên tĩnh đến rợn người. Ông biết chắc chắn sẽ có vấn đề nảy sinh. Chỉ trong một vài giờ, văn phòng và cũng là nhà của ông đã bị tấn công, cướp bóc và sau đó thiêu cháy. Ông cố bò ra ngoài từ một cái lỗ phía sau nhà để chạy trốn khỏi đám đông giận dữ.

Mãi mười năm sau tôi mới có dịp gặp gỡ và phỏng vấn ông, nhưng những ký ức của năm 1998 đó vẫn còn rất tươi mới. Mặc dù vậy, ông Sumartono là một người lạc quan và có niềm tin vững chắc vào quy luật “trả trước hưởng sau”.

Ông đã huy động vốn từ bạn bè của mình là các doanh nhân người Indonesia gốc Trung cho việc mua xe cứu thương và các chương trình nâng cao sức khỏe cộng đồng. Sumartono hiểu rằng để duy trì mối quan hệ tốt giữa các sắc tộc, người ta cần tính kiên trì và sự nhún nhường.

Ông cũng thường hay nhận xét rằng thành phố Solo thật may mắn khi có ngài thị trưởng là một chính trị gia tiến bộ kiêm cựu doanh nhân khởi nghiệp. Ngài thị trưởng trẻ tuổi đã đạt rất nhiều thành tựu trong việc xây dựng lại lòng tin và sự tín nhiệm tại một thành phố đã từng trải qua chia rẽ sắc tộc.

Ông Widodo (thứ hai từ phải sang) tiếp xúc cử tri khi còn tranh cử chức thống đốc Jakarta - Ảnh: Jakarta Globe

Sáu năm sau, tôi quay lại Solo, lần này là với đội ngũ truyền hình. Ông Sumartono trở thành người dẫn chuyện. Cuộc bầu cử tổng thống Indonesia đang bắt đầu có những bước khởi động. Ngài thị trưởng thành phố Solo lúc đó đã trở thành tỉnh trưởng Jakarta, trùng hợp thay cũng là một trong các ứng viên cho chức tổng thống.

Chúng tôi quay những cảnh cuối của chương trình TV trên những con đường đông đúc của thành phố Solo với hàng chục nghìn người đang tụ tập để chúc mừng năm mới theo âm lịch. Họ cùng nhau thắp sáng những chiếc đèn lồng giấy muôn màu rồi thả lên bầu trời đêm cao rộng.

Một vài tháng sau đó, ngài tỉnh trưởng đã nhậm chức tân Tổng thống và ngài phó tỉnh trưởng Jakarta lúc trước, cũng là một người Indonesia gốc Trung, trở thành tỉnh trưởng. Một chuỗi các sự kiện phi thường mà cho đến thời điểm hiện tại, tức hai năm sau đó, tôi vẫn còn thấy kinh ngạc.

Nhưng nếu nhìn lại thì dường như đó là một nét đẹp lạ lùng của vùng Đông Nam Á, một cerita hay một cậu chuyện như vậy luôn có thể xảy ra và nếu quý độc giả đủ may mắn thì cũng sẽ được tận mắt chứng kiến những câu chuyện phi thường ấy.

Đó chính là tinh thần của chuyên mục Ceritalah – Những câu chuyện ASEAN.

Ceritalah có thể hiểu đơn giản là “hãy kể cho tôi nghe những câu chuyện”.

Đó có thể là những câu chuyện đời thường hằng ngày nghe được trong quán cà phê. Năm này qua năm khác, tôi dần phát hiện ra rằng một ceritah, hay một câu chuyện sẽ dẫn dắt tới một câu chuyện khác, cho tới khi tôi hoàn toàn dính mắc vào trong mạng lưới đan xen của những hoài niệm, những hồi ức, và đây thường lại là những câu chuyện mang tầm vĩ mô.

Tôi đã chắp bút cho chuyên mục trong một khoảng thời gian hơn 20 năm. Tất cả bắt đầu tại quê hương tôi, Malaysia. Nhưng sau đó phạm vi của chuyên mục ngày càng được mở rộng theo những nhu cầu xã hội khi tôi bắt đầu nhận ra rằng những câu chuyện kể không bị hạn chế bởi biên giới. Thí dụ như nếu không thử đi du lịch một vòng các nước trong khu vực Đông Nam Á, sẽ không thể hiểu được thành phố Kuala Lumpur và nguyên do của sự ám ảnh về chủng tộc tại đây.

Hơn thế nữa, trong một thời đại của nước Anh tách rời liên minh Châu Âu và sự lên ngôi của ứng viên tổng thống Mỹ Donal Trump cùng với những dự báo sai lầm từ các chuyên gia uy tín, phong cách tìm hiểu của chuyên mục CeritalahAsean trở nên thật cần thiết vì chuyên mục kể chuyện từ góc nhìn của những con người bình thường. Bản thân tôi hoàn toàn không muốn áp đặt mắt nhìn của mình lên thế giới, thay vào đó, tôi cũng là một người trăn trở khi nghĩ về những câu chuyện, những mảnh đời tôi có thể đang bỏ lỡ.

Bạn sẽ dễ dàng bắt gặp tôi trên đường phố, tay cầm sổ ghi và bút, chỉnh ghế gần vào với người được phỏng vấn và bắt đầu nói “ceritalah...”.

Trước đây tôi hay viết về các đảo quốc Đông Nam Á, bây giờ tôi hay đi tới Việt Nam, Thái Lan và Myanmar: một cuộc chuyển dịch từ xã hội phần lớn theo Hồi giáo và Công giáo sang tìm hiểu môi trường đa số hướng theo Phật giáo và đạo Khổng.

Một phần cũng vì tôi thấy mệt mỏi với chính trị, nếu bạn là người Malaysia, có lẽ bạn cũng sẽ có cảm nghĩ giống tôi. Vậy nên tôi muốn viết nhiều hơn về văn hóa đại chúng, về những thứ mà mọi người chia sẻ, về sự đam mê điện thoại thông minh, về các ca sĩ, cầu thủ, diễn viên mà xã hội quan tâm.

Cộng đồng Kinh tế Asean (AEC) mới được thành lập vào đầu năm nay cũng là nguồn động lực để tôi đi tới các nước ASEAN khác nhiều hơn nữa.

Tôi đã ở London trong những ngày người dân Anh Quốc bỏ lá phiếu đi ngược với lợi ích của chính mình để rời khỏi Liên minh Châu Âu, trong những giờ phút này, tôi vô cùng hứng thú với thí nghiệm chung mà chúng ta đang trải qua.

Liệu chúng ta có hiểu điều chúng ta đang làm không? Phải chăng có một chiến lược lớn nào đó đang ấp ủ? Liệu việc thành lập Cộng đồng Kinh tế Asean có thực sự tác động đến cuộc sống của những công dân Asean bình thường hay không?

Để có thể hiểu và trả lời được những câu hỏi lớn này, tôi quyết định thả mình vào không gian xã hội Asean và vượt thoát khỏi những câu chữ ngoại giao dài dòng để đi tìm kiếm một điều kết nối tất cả những người dân Asean chúng ta.

Khu vực Đông Nam Á này có phải chỉ là một bàn đàm phán tiện dụng kẹt giữa hai bên Ấn-Trung, luôn xuề xòa với Ấn Độ và sợ hãi với Trung Hoa, hay thực sự có một sợi chỉ đỏ xuyên suốt các quốc gia Đông Nam Á, điều như người Indonesia vẫn thường gọi là “benangmerah”?

Cho dù câu trả lời có như thế nào, quý độc giả cũng có thể chắc một điều rằng tôi sẽ có nhiều chuyến tạt ngang trên con đường truy tìm những câu chuyện của mình, khi là vì một gương mặt xinh đẹp, khi lại vì quán chè bánh lọt đặc biệt hấp dẫn ngay góc phố.

Tôi sẽ viết về những xu hướng mà bản thân cảm thấy thú vị và mong rằng các độc giả cũng có chung cảm nghĩ. Thêm vào đó, tôi sẽ phân tích cả những sự kiện diễn ra ngoài khu vực nhưng có sức ảnh hưởng lên Asean.

Tuy Ceritalah là một cuốn sổ ghi chép về những gì tôi làm, quan sát, suy nghĩ và cảm nhận, tôi thực sự mong rằng nó sẽ dần dần trở thành chuyên mục được chia sẻ, giàu tính tương tác và có sức lan tỏa.

Vì sao lại như vậy?

Do tựu chung lại, đây chính là những cerita, những câu chuyện của chúng ta, mang chúng ta tới gần nhau hơn và làm nên con người chúng ta.

Karim Raslan

TQ cử trợ lý bộ trưởng giúp Việt Nam xúc tiến TM

“Việt Nam (VN) cần nhập khẩu nhiều từ phía Trung Quốc (TQ), nhưng liệu VN có đủ hàng hóa để xuất khẩu sang TQ hay không. Vừa rồi, hai bên đã bàn bạc với VN cụ thể hơn về các biện pháp thúc đẩy thương mại song phương. Họ cam kết sẽ tạo điều kiện cho hàng hóa VN có thể xuất khẩu sang TQ. Họ cử hẳn một trợ lý bộ trưởng thương mại tập trung vào việc phối hợp với VN nhằm đẩy mạnh xúc tiến thương mại (XTTM) của VN”, Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải cho biết.

LTS: Cuối tuần trước, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã kết thúc chuyến thăm Trung Quốc. Tuần Việt Nam có cuộc phỏng vấn nhanh với Thứ trưởng Bộ Công thương Đỗ Thắng Hải về việc thúc đẩy xuất khẩu sang Trung Quốc và hạn chế nhập siêu từ Trung Quốc.

Thưa ông Đỗ Thắng Hải, theo báo chí đưa tin, Thủ tướng Lý Khắc Cường khẳng định Trung Quốc không theo đuổi xuất siêu sang Việt Nam, sẵn sàng thúc đẩy cân bằng thương mại song phương. Vậy hai bên đã bàn thảo những biện pháp nào để hạn chế nhập siêu của VN từ phía TQ đã tăng cao, ví dụ nhập siêu từ Trung Quốc (năm 2015) là 32,3 tỉ USD, tăng 12,5% so với 2014?

Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải: VN cần nhập khẩu nhiều từ phía TQ, nhưng liệu VN có đủ hàng hóa để xuất khẩu sang TQ hay không, có đáp ứng được nhu cầu của thị trường TQ hay không là một vấn đề khác. Trong chuyến đi này kể cả lãnh đạo cấp cao lẫn Bộ Thương mại TQ đã bàn bạc với VN cụ thể hơn về các biện pháp thúc đẩy thương mại song phương. Họ cam kết sẽ tạo điều kiện cho hàng hóa VN có thể xuất khẩu sang TQ:

Thứ nhất, tạo điều kiện để VN tiếp tục mở các văn phòng XTTM tại các địa phương. Hiện nay VN mới mở văn phòng XTTM ở Trùng Khánh, và sẽ tiếp tục mở thêm ở Tứ Xuyên, Chiết Giang hay Giang Tô. Đó là cách tốt nhất để VN tiếp cận với thị trường TQ.

Thứ trưởng Bộ Công Thương - Đỗ Thắng Hải

Thứ hai, thúc đẩy các điều kiện cho hàng hóa của VN vào TQ. Từ năm 2013 VN đã ký với TQ bản ghi nhớ về hợp tác thương mại trong nông sản. Về biên mậu TQ sẽ giúp VN trong việc thỏa mãn các điều kiện để nông sản VN có thể vào TQ như kiểm định hàng hóa… Điều này rất có lợi trong việc xuất khẩu các sản phẩm chăn nuôi như lợn sữa, lợn sống…, bởi các mặt hàng này cho tới nay chưa có trong danh mục an toàn thực phẩm ở thị trường TQ.

Hai bên tiếp tục triển khai ngay Hiệp định Thương mại Biên giới sửa đổi mà Bộ trưởng Công thương của VN và Bộ trưởng Thương mại của TQ đã ký trong chuyến thăm. Hiệp định này được nâng cấp lên trên cơ sở những điều đã ký trong lần trước.

Một điều rất quan trọng nữa là hai bên thúc đẩy các điều kiện pháp lý về mở cửa thị trường và tháo gỡ các rào cản đối với nông sản và thủy sản xuất khẩu của VN vào TQ, nhất là gạo, sữa, thịt lợn, hoa quả… là thế mạnh của VN.

Tóm lại, hai bên nhất trí đẩy mạnh xuất khẩu hàng VN qua cả kênh chính ngạch và đường biên mậu.

Họ cử hẳn một trợ lý bộ trưởng thương mại tập trung vào việc phối hợp với VN nhằm đẩy mạnh XTTM của VN. Không chỉ là việc thành lập văn phòng XTTM đâu, mà cả hội chợ triển lãm, phía TQ cũng rất quan tâm. Ví dụ Đông Hưng ở cạnh Quảng Ninh, Hà Khẩu ở cạnh Lào Cai, hoặc Bằng Tường ở cạnh Lạng Sơn… Hội chợ TQ – ASEAN ở Quảng Tây vừa rồi phía VN làm rất tốt, mang lại thành công chung cho phía tổ chức là TQ, mà cũng tăng cơ hội cho hàng hóa VN vào TQ.

Họ cũng hứa giúp VN trong việc XTTM thông qua phương tiện thương mại điện tử, và giúp VN trong việc lập chính sách xuất khẩu sang TQ.

Đấy là cố gắng của phía TQ trong việc tiếp nhận hàng xuất khẩu VN. Thế nhưng, về phía VN, muốn giảm nhập siêu VN cần làm những gì?

Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải: Có hai cách để giảm nhập siêu: một là thúc đẩy xuất khẩu, hai là giảm nhập khẩu. Vừa rồi VN làm rất tốt việc tăng xuất khẩu, thế nhưng nhập khẩu lại tăng nhiều hơn khiến cho nhập siêu ngày càng tăng.

Tức là khả năng nội địa hóa ở VN đang rất kém, và VN phải nhập nhiều linh kiện, phụ tùng và nguyên phụ liệu từ TQ, ví dụ Việt Nam phải nhập hơn 60% nguyên liệu đầu vào từ Trung Quốc?

Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải: Đúng rồi. Thái Lan và Malaysia chẳng hạn, cũng thuộc ASEAN, nhưng họ không phải nhập linh kiện, phụ tùng từ TQ, nên cán cân thương mại có lợi cho họ. Cho nên chúng ta phải đẩy mạnh phát triển công nghiệp hỗ trợ, và kêu gọi người VN ưu tiên dùng hàng VN.

Hơn nữa, VN phải đa dạng hóa thị trường nhập khẩu, VN có thể thay thế một phần hàng hóa nhập khẩu từ TQ bằng hàng hóa nhập khẩu từ các nước khác, chẳng hạn ASEAN khi cộng đồng kinh tế ASEAN vừa được thành lập.

Kim ngạch của 2 nước năm nay dự kiến sẽ đạt 100 tỷ USD, theo số liệu của phía TQ, tức là cả xuất khẩu và nhập khẩu sẽ cùng tăng lên.

Nghe nói các doanh nghiệp TQ đang cố gắng tận dụng TPP để xuất hàng sang VN nhằm bán sang các nước thành viên của TPP. Liệu điều đó có làm cho nhập siêu từ TQ ngày càng tăng không?

Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải: Không chỉ có TQ mà DN nhiều nước khác cũng chờ đón TPP bằng cách thành lập các nhà máy ở VN và xuất đi. Vì vậy, trong thời gian đầu, khi họ đầu tư lập nhà máy thì việc nhập khẩu máy móc sẽ tăng mạnh, và tất nhiên tạo ra nguy cơ nhập siêu ngày càng tăng. Khi họ bắt đầu sản xuất thì chắc chắn xuất khẩu phải lớn hơn nhập khẩu để bảo đảm có lãi.

Cuộc vận động người VN ưu tiên dùng hàng VN cho đến nay đã thành công chưa, thưa ông?

Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải: Rất thành công, nhưng không liên tục. Vấn đề này cũng phụ thuộc vào các nhà sản xuất hàng hóa VN, nếu hàng họ tốt, giá cạnh tranh thì người VN sẵn sàng ưu tiên dùng hàng của họ. Nhưng nếu chất lượng kém hơn và giá cả lại cao hơn hàng nước ngoài, đặc biệt là hàng TQ, thì vận động người tiêu dùng rất khó. Đối với nguyên phụ liệu cũng vậy, nếu DN cảm thấy nguyên phụ liệu của TQ rẻ và tốt hơn thì chắc chắn họ phải nhập khẩu để làm hàng xuất khẩu.

Nghe nói phía TQ cũng có đặt điều kiện là quan hệ thương mại sẽ được thúc đẩy, nếu quan hệ nói chung, nhất là biển đảo, được giải quyết ổn thỏa, có đúng không, thưa ông?

Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải: Không. Nhưng các lãnh đạo cấp cao TQ đều nhấn mạnh rằng hai nước có thể chế chính trị tương đồng, vì vậy các mối quan hệ kinh tế phải dựa trên quan hệ chính trị tốt đẹp. Không ai đụng đến hai chữ biển đảo cả.

Kể cả Thủ tướng VN cũng nói hai bên có những vấn đề do lịch sử để lại thì hai bên vẫn phải giải quyết bằng con đường thương lượng và sử dụng các biện pháp hòa bình, còn hợp tác kinh tế thì hai bên vẫn tiếp tục để đẩy mạnh quan hệ lên.

Xin cám ơn ông Đỗ Thắng Hải.

Huỳnh Phan thực hiện

Đạo đức mạng: Chết thiêu chứ không được cởi áo?

Ở Saudi (Ả Rập Xê Út) 15 nạn nhân bị nhốt đến chết trong đám cháy vì không có khăn trùm đầu, ở Việt Nam 'cư dân mạng' bắt nạn nhân thà chết thiêu chứ không được cởi bỏ cái áo con.

Năm 2002, trong một vụ cháy trường học ở Saudi (Ả Rập Xê Út), học sinh nữ nháo nhào chạy thoát thân. Khi đó ở các lối ra vào, một số thầy tu tôn giáo đã ngăn cản các nhân viên nam chữa cháy vì các cô bé trong lúc vội vàng tìm cách vượt ra ngoài thoát chết, các em quên... mang khăn trùm đầu. Hậu quả là 15 nạn nhân chết ngạt.

Đây là chuyện xảy ra ở vương quốc dầu hoả, nơi phụ nữ mới có quyền bầu cử năm ngoái, không được phép lái xe, ra phố hay đi nước ngoài hoặc mở tài khoản đều phải được phép và có người đi kèm. Giáo lý của Saudi (Wahhabism) được cho là nền móng hình thành các phần tử cực đoan và bạo lực thánh chiến như IS.

Đây là câu chuyện tôi có nhắc đến trong cuốn Con Đường Hồi Giáo. Nó đập ngược trở lại trí nhớ khi tôi đọc thông tin về vụ cháy quán karaoke ở Hà Nội vừa qua. Bình luận thì có nhiều loại, nhưng vài lời chì chiết khiến tôi hoảng sợ.

Bức ảnh gây tranh cãi và cô gái (áo đỏ) nạn nhân của những bình luận ác ý mấy ngày qua

Lời tuyên án của định kiến

Khi đọc nhiều bình luận khác thì tôi hiểu rằng lý do thực sự là do nghề làm tiếp viên quán karaoke bị đánh đồng với nghề lao động mại dâm. Điều khủng khiếp ở đây là những vị “quan toà” này tự tuyên án mà không cần bằng chứng.

Có tờ báo thậm chí còn mớm cho lời tuyên án này bằng cách chạy tít đậm "Nhiều cô gái trẻ gợi cảm chạy ra từ đám cháy". Dường như họ muốn độc giả ngay lập tức kết luận: "Đấy, ăn mặc gợi cảm thì làm nghề gì biết rồi đấy".

Tại sao lại có sự đánh đồng như vậy? Đơn giản vì nếu đó là một nhóm khách nữ đi karaoke, hay một nhân viên đơn thuần, hay thử tưởng tượng hẳn là họ chạy ra từ một công sở đi, cô gái có cách xử lý cực kỳ thông minh và có hiểu biết là dùng áo ngực thấm nước che mặt ấy sẽ được tung hô như vị anh hùng. Kỹ năng sống quan trọng đó không phải ai cũng biết, vì trong hoả hoạn ta dễ bị chết ngạt hơn chết thiêu.

Điều dang dở ở đây là những cô gái này lúc đó chưa ai xác định được họ là ai, và việc nhấn mạnh vào sự ăn mặc gợi cảm của các cô là để hướng dư luận tuyên án dễ dàng hơn. Dư luận thì thật ra cũng chẳng cần đến những lời bú mớm ác ý đó, vì định kiến xã hội mạnh hơn sự công bằng: Làm ở quán karaoke thì là gái làm tiền. Không ai có bằng chứng, nhưng cần gì bằng chứng?

Chúng ta nhìn những người xăm trổ đầy mình và kết luận họ là dân lưu manh đầu gấu, coi những ông chồng nhường nhịn bà xã là đàn ông hèn, những bạn trẻ sống thử là hư hỏng, những người ăn mặc lam lũ là hạng bần cùng. Cũng vậy, làm ở quán karaoke mà lại ăn mặc gợi cảm thì đương nhiên là gái bán hoa.

Tất nhiên không ai thoát khỏi sợi dây trói định kiến, nhưng ai cũng có thể tự ý thức được sự bất công của nó. Hãy tưởng tượng một ngày kia khi bước chân vào siêu thị ở Nhật và thấy tấm biển tiếng Việt "Ăn cắp là tội phạm". Hãy tưởng tượng người dân của nhiều nước đang định kiến rằng cứ người Việt là chôm chỉa, ăn buffet để thừa mứa, sang Singapore làm gái bán hoa, ở châu Âu thì trồng thuốc phiện…

Thấy chưa? Bạn cũng chính là nạn nhân của định kiến, vậy hãy cố gắng bớt làm những “quan toà” chỉ thích tuyên mà không cần chứng.

Tình yêu bầy đàn

Trở lại câu chuyện về các cô gái thoát chết ở quán karaoke. Tôi đọc được một số comment khá ác độc, nói rằng họ là lũ ăn không ngồi rồi, cướp chồng người khác (!)

Trong bài viết này, tôi chỉ đề cập đến nguyên nhân chúng ta có xu hướng thích xỉ nhục người khác. Một nguyên nhân quan trọng nhất là do chúng ta cần phải bảo vệ người cùng phe với mình. Con người là sinh vật bầy đàn, không có bầy đàn thì cá nhân không tồn tại. Vì vậy, bầy đàn trở thành đối tượng quan trọng để yêu thương, hy sinh và bảo vệ.

Trong quá trình tiến hoá, chúng ta dần dần xây dựng khả năng nhận biết kẻ cùng bầy đàn thông qua ngôn ngữ, cách ăn mặc, giá trị, hoặc hành vi... Kẻ không chia sẻ những đặc tính này thường kích hoạt hệ thống amygdala của não với tín hiệu "kẻ lạ, dè chừng".

Khi phải cạnh tranh nguồn sinh sống, chúng ta không thể vị tha với kẻ khác bầy đàn giống như kẻ cùng bầy đàn được, và tiến hoá xã hội hình thành một công cụ hữu hiệu để giúp con người có đủ dã tâm tàn hại kẻ khác: "phi nhân hoá" (demonization- nguyên bản là "biến kẻ khác thành quỷ dữ").

Để lòng trở nên vô cảm với kẻ thù, ta sẽ miêu tả họ là vô đạo đức, dã thú, xấu xa. Giết một kẻ xấu xa sẽ dễ dàng hơn giết một kẻ cũng giống như chúng ta. Trong chiến tranh, phi nhân hoá là công cụ đắc lực để con người coi đồng loại là loài cầm thú đáng bị tiêu diệt, để vượt qua lòng vị tha và sẵn sàng vung kiếm. Việc Tổng thống Philippines nói dân nghiện “không phải là người” để có thể giết họ không cần xét xử là một ví dụ. Những cô gái trong câu chuyện của chúng ta cũng vậy.

Để phân biệt thứ cấp bầy đàn, chúng ta có hai cách, một là tự đề cao bản thân, hai là hạ thấp người khác.

Một cách gián tiếp, sỉ nhục hạ thấp người khác khiến cho chúng ta cảm thấy hài lòng với bản thân thực tại của mình, hài lòng với nhân cách mình đang có, và giúp ta tự khẳng định giá trị bản thân mà không mất nhiều thời gian tự kiểm điểm. Nếu người kia xấu xa thì đương nhiên mình tốt đẹp. Những vấn đề mà mình đang có không cần phải xem xét, những xấu xa mà mình đang có đương nhiên nhận cực trái dấu và trở thành đức hạnh.

Vấn đề là ở chỗ đây không phải hai cực trái dấu. Mạt sát, xỉ nhục người khác không khiến cho cuộc sống của chúng ta tốt đẹp hơn mà thậm chí làm lu mờ những điều ta cần chỉnh sửa. Như một kẻ phải bắt nạt người khác mới thấy mình mạnh mẽ, bôi đen người khác mới có thể tự thuyết phục rằng mình trong sạch, giết chết người khác mới có thể biết rằng mình đang sống.

Cũng giống như định kiến, vừa phải thôi, chứ nhiều quá lại thành đáng thương.

Nguyễn Phương Mai

Lãnh đạo Hà Nội cần ‘quân sư’ giỏi?

Dường như cả hai phương án cấm xe máy gây xôn xao gần đây của Hà Nội đều đang “lạc đường” và lãnh đạo Thành phố cần thêm những “quân sư” giỏi, để đưa ra những quyết sách bám sát thực tế cũng như những diễn tiến trong tương lai hơn?

LTS:Xung quanh vấn đề chưa bao giờ hết nóng - các kế hoạch cấm xe máy của Hà Nội, Tuần Việt Nam giới thiệu góc nhìn dưới đây, mời độc giả cùng thảo luận.

Ngay sau hôm Tổng thống Mỹ Obama đi ăn bún chả ở Hà Nội, trong lời phát biểu tại Trung tâm Hội nghị quốc gia vào hạ tuần tháng 5/2016 vừa qua, ông có nhận xét: “Phố phường (Hà Nội) thật đông đúc, tôi chưa từng nhìn thấy nhiều xe máy như thế trong đời”…

Hẳn có nhiều người nước ngoài cũng sẽ có cảm nhận như ông khi đến Việt Nam. Song, theo quy luật phát triển kinh tế xã hội tất yếu khách quan, sớm hay muộn, nhanh hay chậm, nước ta nói chung và Thủ đô Hà Nội nói riêng sẽ “ô tô hóa” mọi gia đình, nhà nhà, người người có xe hơi 4 bánh.

Khi ấy, thành phần xe chạy trên đường bộ (trong đó có đường đô thị, đường thành phố) chủ yếu sẽ là xe ô tô 4 bánh; chứ không phải mô tô, xe gắn máy 2 bánh như bây giờ. Nói cách khác, trong tương lai mô tô, xe gắn máy 2 bánh cũng cùng chung “số phận” ít ỏi như xe đạp hiện nay, trong thành phần phương tiện giao thông đường bộ Việt Nam.

Điều này đòi hỏi cơ quan chức năng quy hoạch kiến trúc xây dựng hết sức chuẩn mực, phối hợp với cơ quan giao thông mở mang mạng lưới đường phố, điểm đỗ, gara xe hơi và tổ chức giao thông hiện đại, để đáp ứng với thành phần phương tiện đi lại chủ yếu bằng xe ô tô.

Cảnh kẹt xe kinh hoàng tại cầu Tó, Hà Nội ngày 20/9. Ảnh: Otofun/ VOV

Thế nhưng cách đây không lâu, dự thảo chương trình 06 của Thành ủy Hà Nội lại có một nội dung: Tới năm 2025 sẽ cấm xe máy lưu hành (trong nội đô). Như thế chẳng khác gì tuyên bố: Từ năm 2016 sẽ cấm xe… ba-bét-ta và xe mô-kích lưu hành trên đường nội thành (Hà Nội).

Thử nghĩ mà xem, giờ mọi người ra đường phố (Hà Nội) từ sáng đến chiều, cũng chưa chắc đã trông thấy chiếc xe ba-bét-ta hay chiếc xe mô-kích nào lưu hành. Hai loại xe này đang tự đào thải ra khỏi thành phố, nên cấm chúng là thừa, phỏng có ích gì. “Số phận” xe máy cũng sẽ tương tự, cũng có nghĩa là việc đưa ra kế hoạch cấm phương tiện này vào năm 2025 là vô nghĩa.

Và bây giờ, dư luận lại đang xôn xao quanh chuyện Sở Giao thông vận tải Hà Nội lấy ý kiến nhân dân đóng góp cho đề án tăng cường quản lý phương tiện giao thông cá nhân. Theo đó, Hà Nội sẽ cấm xe máy ngoại tỉnh “chọc thủng” đường vành đai 2 và 1 số địa điểm thuộc vành đai 3…

Người viết cho rằng đến năm 2025 (9 năm nữa), với đà phát triển kinh tế xã hội hiện nay, ở Thủ đô, xe ô tô 4 bánh sẽ thịnh hành chủ yếu trên đường phố Hà Nội, cùng với các thành phần phương tiện giao thông công cộng phát triển như xe ô tô buýt, tàu điện trên cao và tàu điện ngầm… Thành phần xe gắn máy và mô tô 2 bánh (gọi chung là xe máy) sẽ là thứ yếu, không cần cấm đoán. Những số liệu dự báo như đến 2025 Hà Nội sẽ xuất hiện 11 triệu chiếc xe máy hay hơn 7 triệu phải chăng là “đếm cua trong hang”?

Mà trong mỗi gia đình Hà Nội lúc bấy giờ có thể có xe ô tô 4 bánh, xe mô tô 2 bánh và xe đạp. Tùy theo từng lộ trình, chuyến đi, điều kiện đường sá… mà họ lựa chọn ô tô, mô tô, xe đạp, xe tắc xi, máy bay hay phương tiện giao thông công cộng cho phù hợp. Và vì vậy, từ bây giờ quy hoạch giao thông đã phải tính đến những vấn đề này.

Dường như cả nội dung Chương trình 06 (cấm xe máy từ năm 2025) và Đề án tăng cường quản lý phương tiện giao thông cá nhân (dự định đến năm 2021 sẽ cấm xe máy ngoại tỉnh “chọc thủng” đường vành đai 2 Hà Nội)… đều đang “lạc đường”. Có lẽ lãnh đạo Thành ủy và UBND Hà Nội cần thêm những “quân sư” giỏi, để đưa ra những quyết sách bám sát thực tế cũng như những diễn tiến trong tương lai hơn?

Nguyễn Thành Lập

"Nhiều việc bị lấy cớ là 'nhạy cảm' để không minh bạch thông tin"

"Ở Việt Nam còn rất nhiều việc chưa được minh bạch, kể cả việc nhỏ và việc lớn, kể cả những chủ trương, quyết định và những vụ việc tiêu cực, tham nhũng, sai lầm. Nhiều việc được cho là “nhạy cảm” để lấy cớ đó không minh bạch thông tin.

LTS: Tuần Việt Nam trân trọng giới thiệu Phần 2 bài viết mới nhất của Tiến sĩ Vũ Ngọc Hoàng, nguyên Phó trưởng ban Tuyên giáo Trung ương, xung quanh một vấn đề mà ông luôn trăn trở - quyền lực và kiểm soát quyền lực.

Xem lại Phần 1: “Có những người bán rẻ Tổ quốc vì quyền lợi cá nhân”

Trong phần 1, tôi đã nói về lý do phải kiểm soát quyền lực. Trong phần 2 này, tôi xin góp bàn về quyền lực cần được kiểm soát như thế nào, bằng cách nào?

Ông Vũ Ngọc Hoàng. Ảnh: Nhật Minh/ Vnexpress

Trước tiên phải thấm nhuần sâu sắc quan điểm quyền lực tối cao thuộc về nhân dân. Lời ấy không phải là hô khẩu hiệu, mà phải được thấm sâu trong hệ thống chính trị và trong cộng đồng nhân dân. Mọi người phải ý thức rõ ràng và đầy đủ về quan điểm ấy, thường xuyên thể hiện bằng hành động thực tế.

Bảo đảm việc lập hiến là của toàn dân (thông qua cử tri toàn quốc), nhân dân phải trực tiếp quyết định những vấn đề cơ bản của Hiến pháp (chứ không phải là nhân dân góp ý để Quốc hội xem xét). Phải trưng cầu dân ý đối với những vấn đề quan trọng của đất nước. Tiến tới Chủ tịch nước phải do nhân dân trực tiếp bầu (chứ không phải Quốc hội).

Kiểm soát bằng chính quyền lực Nhà nước

Tiếp theo, quyền lực phải được kiểm soát bằng chính quyền lực Nhà nước, quy định trong Hiến pháp và các luật liên quan về cơ cấu và chức năng, nhiệm vụ của bộ máy nhà nước, trong đó có sự phân quyền giữa ba nhánh lập pháp, hành pháp và tư pháp, các nhánh ấy độc lập tương đối với nhau, giám sát chéo và điều chỉnh lẫn nhau, nhằm hạn chế sai lầm, hoặc khi có sai lầm thì được phát hiện và điều chỉnh, khắc phục sớm nhất.

Nói chung, các nhà nước phong kiến chưa giải quyết được việc kiểm soát quyền lực, mặc dù có lúc đã có một số quy định tiến bộ, manh nha của kiểm soát quyền lực. Luật lệ của triều đình có những quy định cấm các quan không được làm.

Một số triều đại đã từng có các quan ngự sử ghi chép trung thực, khách quan mọi việc liên quan đến các quyết định và ứng xử của nhà vua, của triều đình để lịch sử đánh giá, phán xét công, tội. Vua cũng không được kiểm duyệt các ghi chép này. Có các gián quan để can gián vua không làm việc sai; có trống để thần dân kêu oan; có “quan tòa” liêm chính để phán xử đúng sai…

Tuy nhiên, về cơ bản vẫn chưa giải quyết được vấn đề kiểm soát quyền lực. Nguyên nhân là do quyền lực tập trung vào tay vua và hoàng tộc, vua bảo chết thì phải chết, ý vua là ý trời, ý vua là pháp luật, còn nhân dân chỉ là đối tượng bị cai trị, không có quyền tự do, kể cả quyền sống, trái ý vua thì tùy theo mức độ và sự nóng giận của vua mà bị trị tội, kể cả tru di tam tộc.

Thời kỳ đầu của chế độ tư bản cũng vậy, quyền lực tập trung vào tay những người giàu có và cũng không được kiểm soát. Khi chế độ tư bản phát triển đến một mức độ nhất định, đáng kể, có những bước tiến quan trọng về dân chủ xã hội, cộng với sự phát triển của các hệ tư tưởng, nhất là lĩnh vực triết học, làm thay đổi nhận thức và tư duy chính trị, thì quyền lực mới được kiểm soát đáng kể, và ngày nay vẫn đang phải tiếp tục hoàn thiện.

Phương pháp tiếp cận của nước ta lâu nay đối với vấn đề này chưa phải đã tốt, quyền lực nhìn chung chưa được kiểm soát chặt chẽ, thậm chí không ít trường hợp hầu như không có kiểm soát, và trên thực tế, việc lạm dụng quyền lực đã rất nhiều. Chính nó đã tạo nên sự tha hóa đến độ rất phức tạp.

Gần đây Tổng Bí thư nói nhiều lần về việc kiểm soát quyền lực. Chúng ta có thể không dùng cụm từ “Tam quyền phân lập”, không tiếp thu theo kiểu bê nguyên, rập khuôn máy móc mô hình này của các nước phương Tây, vì mỗi quốc gia có đặc điểm văn hóa và ở giai đoạn phát triển khác nhau. Nhưng riêng về vấn đề kiểm soát quyền lực trong đó thì rất nên nghiên cứu một cách thật nghiêm túc.

Đồng thời với việc phân quyền một cách khoa học giữa ba nhánh nói trên, còn có sự phân công và kiểm soát lẫn nhau giữa các bộ phận trong cùng một nhánh, nhất là hành pháp và tư pháp.

Thật sự tạo điều kiện để nhân dân hạnh phúc

Tiếp theo, kiểm soát quyền lực thông qua việc thực thi rộng rãi quyền dân chủ; kể cả hình thức dân chủ trực tiếp, dân chủ đại diện và dân chủ tham dự; thông qua chế độ tranh cử, đề bạt và miễn nhiệm cán bộ; minh bạch thông tin và trách nhiệm giải trình của các tổ chức và cá nhân được giao quyền lực; sự giám sát của công luận, của nhân dân; tự do tư tưởng và tự do ngôn luận để thể hiện chính kiến của những con người tham gia làm chủ đất nước.

Trong đó, cần phát huy tốt vai trò của xã hội dân sự lành mạnh. Ở đây, cần hiểu cho đúng xã hội dân sự với tư cách là các tổ chức và phong trào lành mạnh, hợp pháp, do nhân dân tự giác và tự nguyện lập ra. Nó không phải là một hình thái kinh tế - xã hội nào mà là một bộ phận hợp thành của xã hội hiện tại; không phải là tổ chức của nhà nước mà ngân sách phải cấp kinh phí và cũng không phải là đơn vị kinh tế hoạt động vì mục đích lợi nhuận.

Các tổ chức này ra đời và tồn tại nhằm bảo vệ lợi ích chính đáng của nhân dân, tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, xây dựng xã hội; nó là phương thức rất quan trọng để thực thi quyền dân chủ của nhân dân. Nó đã từng tồn tại và đang tồn tại trong xã hội Việt Nam truyền thống trước đây và trong xã hội Việt Nam hiện tại, tất nhiên là chưa hoàn chỉnh, chưa hiện đại.

Nhân dân có quyền chất vấn, yêu cầu cơ quan nhà nước phải giải trình; có quyền phản đối những việc làm mà nhân dân cho là sai trái; có quyền yêu cầu cán bộ từ chức hoặc bị cách chức… Các cơ quan nhà nước phải có trách nhiệm lắng nghe, điều tra xác minh, tiếp thu, trả lời, giải trình, không được ngăn cản cấm đoán nhân dân thể hiện chính kiến một cách ôn hòa.

Phải khuyến khích công luận lên tiếng phê phán, phản đối những việc sai trái (kể cả của lãnh đạo) để tăng sức đề kháng của cơ thể xã hội. Ở đâu và khi nào mà công luận bị hạn chế, ngăn cản thì ở đó và lúc ấy cơ thể xã hội đang giảm sức đề kháng (đến một lúc bệnh nặng dần, trở thành liệt kháng - đó chính là căn bệnh HIV chết người).

Trong một xã hội tiến bộ, việc minh bạch thông tin có vị trí rất quan trọng, mọi người dân đều có quyền tiếp cận thông tin, không ai được bưng bít thông tin, giống như “ánh sáng ban ngày” thay cho “đêm tối”, để cái xấu, cái ác không còn nơi ẩn nấp, phải lộ rõ nguyên hình. Lâu nay ở Việt Nam ta còn rất nhiều việc chưa được minh bạch, kể cả việc nhỏ và việc lớn, kể cả những chủ trương, quyết định và những vụ việc tiêu cực, tham nhũng, sai lầm.

Chính sự không minh bạch này đã làm cho nhân dân nghi ngờ, mất lòng tin. Nghi ngờ dung túng, bao che, cùng “lợi ích nhóm”. Nhiều việc được cho là “nhạy cảm” để lấy cớ đó mà không minh bạch thông tin. Chính việc không minh bạch ấy đã làm hạn chế hiệu quả của cuộc chiến chống tham nhũng và “lợi ích nhóm”, nếu như không muốn nói rằng nó cản trở các công việc ấy.

Một nhà nước của dân, cớ sao không báo cáo đầy đủ cho nhân dân biết? Nếu lãnh đạo không có ai dính dáng gì tiêu cực trong đó thì tại sao lại sợ minh bạch? Muốn minh bạch thông tin thì lãnh đạo Đảng và Nhà nước phải mở rộng hành lang hơn nữa cho tự do ngôn luận và báo chí, còn bản thân báo chí cũng phải dũng cảm, bản lĩnh và nâng cao đạo đức nghề nghiệp, nhà báo dám dấn thân cho lẽ phải và không để bị mua chuộc.

Cũng có ý kiến lo ngại rằng, khi minh bạch thông tin về các vụ việc thì nhân dân sẽ mất lòng tin hơn nữa. Tôi không nghĩ như vậy? Không minh bạch mới làm mất lòng tin. Ai cũng có quyền nghi ngờ cả. Và người lãnh đạo tốt cũng mang tiếng lây. Không dám minh bạch vì sợ mất lòng tin thì đó là thứ lòng tin bị đánh lừa, lòng tin nhầm lẫn.

Văn học nghệ thuật cũng cần phải tích cực tham gia “trừ gian” để góp phần “tải đạo” theo các giá trị nhân bản và phương pháp nghệ thuật phù hợp. Để thực thi dân chủ, việc đầu tiên là thật sự tạo điều kiện cho nhân dân được mở miệng. Đó là cách nói mộc mạc dễ hiểu nhưng là chân lý của Hồ Chí Minh.

Nhà nước rất cần nghiên cứu chỉnh sửa các điều luật về tội “Tuyên truyền chống nhà nước” để cho nhân dân với tư cách là “ông chủ” được tự do phê bình đối với bộ máy và cán bộ phục vụ nhân dân, không để cho “đầy tớ” lợi dụng những quy định chưa chặt chẽ mà quy chụp, tống giam “ông chủ”, làm thay đổi bản chất của nhà nước nhân dân. Tất nhiên đồng thời phải chống loạn ngôn, chống vu cáo và xúc phạm các cá nhân và tổ chức, vi phạm tự do của người khác, kể cả nhân dân và người lãnh đạo.

Còn rất nhiều việc chưa được minh bạch, kể cả những chủ trương, quyết định và những vụ việc tiêu cực, tham nhũng, sai lầm. Ảnh minh họa

Lãnh đạo chủ chốt phải qua tranh cử

Công tác cán bộ lâu nay, bên cạnh những mặt làm được, nhìn chung trong hệ thống chính trị chưa tuyển chọn và sử dụng được nhân tài. Lịch sử nước ta đã nhiều lần lặp đi lặp lại như vậy.

Trong chiến tranh, với sức mạnh thiêng liêng của hồn nước, nhân tài tụ về dưới cờ khởi nghĩa để chiến đấu vì mẹ hiền Tổ quốc. Đến khi hòa bình thì nhân tài, trung thần thưa vắng dần, còn nịnh thần thì chui vào ngày càng nhiều trong triều chính, dẫn đến tha hóa quyền lực và sụp đổ.

Cách làm công tác cán bộ chủ yếu là sắp đặt theo ý chí và cách tư duy còn nhiều chủ quan của người lãnh đạo. Không ít trường hợp sắp xếp cán bộ theo quan hệ, hậu duệ, “lợi ích nhóm”; bị đồng tiền chi phối, thậm chí đồng tiền đã quyết định trong nhiều trường hợp; đề bạt con cháu, đồ đệ và những người ăn cánh.

Từ xưa tới nay, chế độ và triều đại nào cũng vậy, nạn mua bán chức quan là một trong các biểu hiện tha hóa quyền lực nguy hại nhất. Ở Việt Nam, nhiều năm rồi, cụm từ “buôn quan”, “buôn vua” đã xuất hiện, tồn tại và lan truyền. Ngôn ngữ không ngẫu nhiên mà có. Nó ra đời để phản ánh một thực trạng trong đời sống chính trị - xã hội.

Đến nay nạn chạy chức, chạy quyền đã trở nên khá phổ biến, có những trường hợp cứ như là đương nhiên, rất đáng lo ngại, kể cả ở những lĩnh vực hệ trọng. Công tác cán bộ chưa có được một cơ chế khoa học để tuyển chọn và sử dụng được nhân tài, tư tưởng phong kiến còn ảnh hưởng nặng nề và những năm gần đây lại cộng với mặt trái của cơ chế thị trường và sự tha hóa quyền lực.

Cần đổi mới mạnh mẽ và căn bản công tác cán bộ theo hướng cán bộ lãnh đạo chủ chốt phải qua tranh cử trong môi trường thật sự tôn trọng ứng cử tự do và đề cử của các tổ chức chính trị - xã hội; chọn cán bộ chuyên môn phải qua thi tuyển, thực chất và nghiêm túc, khách quan, vừa mở rộng dân chủ, vừa tăng trách nhiệm của người đứng đầu trong công tác cán bộ.

Đó cũng là cách để nhân dân và đông đảo cán bộ tham gia giám sát quyền lực trong việc giao quyền lực cho cán bộ. Nâng cao chất lượng của đại biểu Quốc hội và hội đồng nhân dân các cấp lựa chọn những người có năng lực và bản lĩnh làm đại biểu chân chính và xứng đáng của nhân dân, dám nói tiếng nói trung trực đấu tranh bảo vệ lợi ích của nhân dân.

Khi các đại biểu Quốc hội và HĐND các cấp đã được nhân dân bầu chọn thì phải toàn tâm toàn ý, một lòng một dạ phục vụ nhân dân, lắng nghe nhân dân, nói tiếng nói của nhân dân, biểu quyết vì nhân dân. Tiến tới công khai cho nhân dân biết các đại biểu ấy biểu quyết thế nào đối với những công việc mà nhân dân bức xúc quan tâm, để giám sát sự trung thành với dân.

Tổ chức Đảng phải làm nòng cốt kiểm soát quyền lực

Nếu các đại biểu ấy là đảng viên thì càng phải gương mẫu thức hiện ý dân, coi lòng dân là sơ sở quan trọng nhất để hành động - đó là nguyên tắc cao nhất. Tổ chức Đảng đã giao cho đảng viên nhiệm vụ làm đại biểu chân chính của nhân dân, đảng viên cứ thế mà hành động; tổ chức Đảng không cầm tay chỉ việc, không yêu cầu đảng viên phải biểu quyết và phát ngôn cụ thể theo ý kiến cấp ủy.

Trung thành với nguyện vọng của dân, nói tiếng nói của dân - đó chính là nhân cách và ý thức đảng viên chân chính. Đảng vì nhân dân mà hành động chứ không vì cái gì khác, không để cho “nhóm lợi ích” chi phối và thao túng.

Sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng lâu nay không ít trường hợp đã sử dụng biện pháp hành chính và quyền lực, thậm chí đã trở thành cơ quan quyền lực cao nhất trên thực chất, và cũng chưa có cơ chế kiểm soát quyền lực.

Với cách này, nếu kéo dài thì tổ chức Đảng sẽ bị quyền lực làm tha hóa, vừa hỏng công việc lãnh đạo đất nước, vừa hỏng bản thân tổ chức Đảng. Cần đổi mới một cách căn bản nội dung và phương thức lãnh đạo của Đảng theo hướng Đảng không làm thay, không chồng chéo với công việc Nhà nước, nhất là việc sử dụng quyền lực, mà chuyển mạnh sang lãnh đạo chủ yếu bằng các giá trị văn hóa, từ chủ trương hợp lòng dân đến noi gương và thuyết phục, không áp đặt một chiều bằng biện pháp tổ chức, hành chính và quyền lực.

Đảng phải đại diện chân chính và xứng đáng nhất cho ngọn cờ dân chủ; phát hiện và chọn lựa cho được các hiền tài để giới thiệu với nhân dân. Đó cũng là cách làm truyền thống mà trước đây, trong điều kiện chưa cầm quyền, Đảng đã từng sử dụng để trở thành một Đảng lãnh đạo của nhân dân.

Bản thân trong tổ chức của Đảng cũng cần phải có cơ quan do đại hội cử ra để giám sát cán bộ lãnh đạo về nhân cách và việc sử dụng quyền lực. Tổ chức Đảng không đứng lệch về phía quyền lực và sử dụng quyền lực nhà nước, mà nghiêng về phía nhân dân, tập trung lãnh đạo và làm nòng cốt trong kiểm soát quyền lực, thực hành dân chủ rộng rãi và phát huy vai trò các tổ chức của xã hội dân sự lành mạnh để tham gia xây dựng, bảo đảm cho nhà nước thật sự là nhà nước của nhân dân - là mục tiêu xây dựng nhà nước mà Đảng nói lâu nay.

Vũ Ngọc Hoàng

*Tiêu đề, các tiêu đề phụ của bài viết do Tuần Việt Nam đặt.

Xem thêm các bài cùng tác giả Vũ Ngọc Hoàng: Ủy viên Trung ương bàn chuyện “con hơn cha, nhà có phúc” Người xưa có câu “Con hơn cha là nhà có phúc”. Nhưng hơn là hơn cái gì? Có chức tước cao hơn, có tiền bạc nhiều hơn, bằng bất cứ giá nào? Ủy viên TƯ Đảng bàn về sự bóc lột và thâu tóm quyền lực Nếu không ngăn được “nhóm lợi ích”, Đảng chân chính sẽ không còn và Nhà nước sẽ biến chất, dân tộc sẽ bị bóc lột, bị tước đoạt quyền lực và tài sản của cải, xã hội sẽ không có dân chủ và tự do, không có bình đẳng. Đảng không thể tồn tại nếu suy đồi về văn hóa Nếu để Đảng bị suy đồi về văn hóa thì Đảng sẽ thất bại, có lỗi với nhân dân và lịch sử, đồng thời bản thân Đảng cũng không thể tồn tại. Muốn CNXH, nền chính trị phải thật sự dân chủ Không phải do ý muốn chủ quan đặt ra thế này thế nọ mà đến được CNXH. Thực tiễn trong quá trình đổi mới tại nhiều quốc gia đều đã chứng minh điều ấy. Không thể có CNXH từ lý luận sáo mòn Nếu chủ trương sai, bằng ý chí chủ quan, thì chẳng những con đường lên CNXH không ngắn hơn, mà có khi lại dài thêm, bỏ mất cơ hội và phải mất nhiều thời gian để quay lại.

Học tập các nước văn minh, sao vẫn bị phản đối ầm ĩ?

Những chính sách cải cách giáo dục học hỏi từ nhiều nước trên thế giới vẫn gặp sự phản đối. Nguyên nhân nằm ở cả phía Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) lẫn phía giáo viên, phụ huynh.

Trong những năm gần đây, Bộ giáo dục & Đào tạo đề ra chính sách cải cách giáo dục tương tự như những chính sách vẫn đang được thực hiện ở nhiều nước khác, nhưng khi thực thi lại vấp phải sự phản ứng mạnh mẽ của cả giáo viên và phụ huynh. Những ý kiến phản đối thông tư 30; trường học VNEN; dạy học tích hợp và gần đây nhất là chủ trương thi trắc nghiệm cho hầu hết các môn trong kì thi THPTQG đều thể hiện hiện tượng đó.

Chẳng hạn, vừa mới đây Bộ GD&ĐT điều chỉnh thông tư 30 theo cách đánh giá giữa và cuối kỳ dựa trên mức A, B, C. Thế là bao bậc phụ huynh “tá hỏa” vì con mình nhận điểm “xoàng” (điểm C). Có người thì thống thiết viết lên báo “xin trả lại điểm số cho học sinh tiểu học”. Nhiều giáo viên cũng tỏ ra lúng túng khi cho điểm theo cách mới này.

Trên thực tế, nguyên nhân làm phát sinh những hiện tượng trên nằm ở cả phía Bộ giáo dục và đào tạo lẫn phía giáo viên, phụ huynh.

Cơ quan ra chính sách: Mới ham chạy theo phần “kỹ thuật”

Nếu quan sát kĩ chúng ta sẽ thấy, hầu hết những chủ trương - chính sách cải cách giáo dục (CCGD) được đưa ra đều là sản phẩm học tập từ nước ngoài.

Chẳng hạn, dạy học tích hợp (đúng ra phải là học tập tổng hợp) từng được thực hiện rất sớm ở nhiều nước như Mĩ, Nhật, Hàn Quốc… Ở Nhật, môn Khoa học và môn Xã hội (Nghiên cứu xã hội), hai môn học có tính “tích hợp” cao đã xuất hiện trong khóa trình giáo dục trường học từ năm 1947 và tồn tại liên tục cho đến tận ngày nay.

Cách đánh giá tương đối nhằm vào quá trình thay vì kết quả và không dùng điểm số, cốt lõi của thông tư 30, đã xuất hiện từ lâu trên thế giới và hiện tại vẫn đang được dùng phổ biến.

Nếu vậy, chủ trương - chính sách CCGD của ta quá tuyệt vời rồi còn gì phải bàn cãi?

Thực chất, những sai lầm xuất phát ngay từ tư duy CCGD. Những người đề ra chính sách đã mắc sai lầm khi chỉ chú trọng học phần ứng dụng, phần kĩ thuật của thế giới để đem về áp dụng sao cho “phù hợp với hoàn cảnh thực tế” của Việt Nam. Họ quên mất một tiền đề quan trọng là phải tạo ra môi trường và các điều kiện cần thiết để cho phần kĩ thuật đó chạy.

Giáo viên quay cuồng trong đủ loại giấy tờ, sổ sách, tiền nong, thi đua… Ảnh minh họa: Tuổi trẻ

Chẳng hạn, nếu như đã du nhập phương thức “nghiên cứu bài học” thì phải tạo ra môi trường để các giáo viên ý thức sâu sắc về “thực tiễn giáo dục” của bản thân và tạo hành lang pháp lý đảm bảo cho các thực tiễn đó được diễn ra tự do, thoải mái. Nếu giáo viên không có quyền tự chủ nội dung giáo dục, hoạt động sinh hoạt chuyên môn này cũng sẽ chỉ rơi vào chủ nghĩa hình thức, khi cả nghìn giáo viên dạy hệt như nhau, hoặc chỉ khác nhau ở một vài biện pháp sư phạm.

Đối với mô hình VNEN cũng tương tự. Tăng cường tính tự chủ, tự trị của học sinh, tạo điều kiện cho học sinh học tập trong môi trường tương tác cao là hướng đi phù hợp. Tuy nhiên, nếu hệ thống hành chính giáo dục và cách thức tổ chức trường học không thay đổi để tạo ra môi trường dân chủ thì sự tự trị, tự chủ của học sinh sẽ bị “giam cầm” trong không gian lớp học nhỏ bé và không thoát khỏi “chủ nghĩa quyền lực” của người thầy.

Nếu việc học tập của học sinh vẫn chỉ nhắm tới thu nhận tri thức với tài liệu học tập chủ yếu là SGK thì cho dù có trao đổi nhóm, xếp bàn theo hình tròn… cũng sẽ vô nghĩa. Thêm nữa, để tiến hành các hoạt động học tập và sinh hoạt dân chủ như trên, học sinh còn cần tới các tổ chức tự trị của mình trong trường học và ở xã hội địa phương như các “hội học sinh có cùng sở thích”, “các câu lạc bộ”… Hiện tại ở Việt Nam chưa hề có cơ chế đảm bảo và khuyến khích những tổ chức đó.

Tương tự, chuyển từ đánh giá tuyệt đối sang đánh giá tương đối và quan tâm tới tố chất, cá tính, sự tiến bộ của từng cá nhân học sinh là ưu điểm nổi bật của thông tư 30. Tuy nhiên, Bộ GD&ĐT dường như quên một điều cần làm trước là tạo ra điều kiện và môi trường cần và đủ cho thông tư phát huy được hiệu quả.

Việc nhận xét, đánh giá đối với từng học sinh sẽ làm cho giáo viên quá tải và mỏi mệt khi sĩ số học sinh trong lớp học ở Việt Nam quá đông. Nó cũng sẽ làm giáo viên e ngại, khi cơ chế quản lý giáo dục (hành chính giáo dục) nặng tính trung ương tập quyền không thay đổi. Trong thang bậc “quyền lực” hình tháp, giáo viên là người đứng ở chân tháp và hứng chịu nhiều áp lực nhất.

Việc cải tiến cách đánh giá đó sẽ hoàn toàn vô nghĩa khi cơ chế quản lý giáo dục vẫn khuyến khích “chủ nghĩa thành tích” được xây dựng dựa trên những con số.

Khi hành chính giáo dục và phương thức điều hành trường học không đổi mới, giáo viên sẽ quay cuồng trong đủ loại giấy tờ, sổ sách, tiền nong, thi đua… Họ không còn thời gian, tâm trí để quan tâm, chú ý tới từng học sinh và đưa ra nhận xét, đánh giá phù hợp nhằm thúc đẩy sự phát triển, tiến bộ của các em. Hiện tượng các giáo viên nhận xét chung chung, giống nhau với nhiều học sinh, thậm chí làm cả con dấu khắc lời nhận xét để “đóng dấu” hàng loạt phản ánh hệ quả đó.

Tóm lại, khi học tập nước ngoài đương nhiên phải tính đến điều kiện cụ thể của Việt Nam. Nhưng việc quá nhấn mạnh “hoàn cảnh đặc thù” để bỏ qua các nguyên lý và nền tảng phổ quát vốn đã được thừa nhận trên thế giới sẽ làm cho cải cách khó tránh khỏi thất bại.

(Còn tiếp)

Nguyễn Quốc Vương

Mời độc giả đón đọc phần 2: Giáo viên và phụ huynh có hoàn toàn ‘vô can’?

Xem thêm các bài cùng loạt: "Cuộc đời này đâu chỉ có mỗi bài thi" Trong thế giới rộng lớn được kết nối đan xen hiện nay, người thành công không phải là người thuộc lòng nhiều công thức nhất, mà luôn là người nhanh nhạy linh hoạt học hỏi cái mới nhanh nhất. Trường như phù thủy, thầy cô như zombie? Hãy đặt địa vị mình vào một học sinh đã từng đọc và xem phim Harry Potter, có lẽ chúng ta cũng sẽ phải thốt lên – trường mình còn lạc hậu hơn trường phù thủy Hogwarts đến mấy trăm năm, và nhiều thầy cô cứ như thể… zombie!!! Bộ đang tham gia 'Trò chơi sinh tử'? Mọi con đường đều dẫn đến Roma”, mục tiêu không đổi, còn phương pháp thì tùy biến cho phù hợp. Áp đặt chỉ một phương pháp, thì khi xảy ra “sự tráo trở của phương pháp”, bị lên án là hoàn toàn đúng.

Xe công, xe chung và…vết xe đổ

Và việc bố trí xe đón các đoàn công tác ở các tỉnh, thành phố, lãnh đạo cấp thứ trưởng đi xe chung như đã nói ở trên từ nay không thể không thực hiện. Đơn giản là chưa bao giờ từng lời nói, việc làm của các “công bộc” của dân lại được giám sát, kiểm tra chặt chẽ và lên tiếng kịp thời như lúc này.

Báo chí vừa loan đi một thông tin đáng chú ý : Từ 1/10, Bộ Tài chính áp dụng chế độ khoán kinh phí sử dụng xe công đối với các chức danh thứ trưởng, chức danh lãnh đạo có hệ số phụ cấp chức vụ 1,25 (tổng cục trưởng và tương đương) trực thuộc bộ. Theo đó, 6 vị thứ trưởng của bộ này sẽ được khoán tiền sử dụng xe công từ 3,96 triệu đồng đến mức cao nhất là 9,9 triệu đồng/người/tháng.

Còn nhớ, sau vụ xe công đi vào đường dành cho người đi bộ ở Hội An thu hút sự quan tâm của dư luận, Văn phòng Chính phủ thông báo từ nay khi tháp tùng Thủ tướng đi công tác, yêu cầu thành phần tham gia đoàn của tỉnh, TP không quá 3 ôtô (bao gồm xe chung của bí thư, chủ tịch và xe chung của các sở, cơ quan khác theo yêu cầu); Thứ trưởng trở xuống, các thành phần khác tham gia đoàn công tác đi xe chung do Văn phòng Chính phủ bố trí (bộ trưởng được đi xe riêng).

Từ 1.10, Bộ Tài chính áp dụng chế độ khoán kinh phí sử dụng xe công đối với một số chức danh. Ảnh minh họa: Zingnews

Hẳn nhiều người chưa quên, việc áp dụng chính sách khoán kinh phí sử dụng xe công đã từng được “đánh trống” mở đầu tại Văn phòng Quốc hội với mức khoán 10 triệu đồng/tháng nhưng chưa được bao lâu đã bị… “bỏ dùi”. Chỉ có một vài người nhận khoán và sau đó cũng lại quay lại sử dụng xe công như cũ.

Nhưng lần này, không hiểu sao người viết tin tưởng là việc khoán xe công, đi xe chung sẽ không thể trở thành… “vết xe đổ” của lề lối nói không đi đôi với làm như lâu nay.

Bởi nỗ lực nhằm tiết kiệm chi phí cho sử dụng xe công của Bộ Tài chính chắc chắn bắt nguồn từ lý do thực tế của đất nước về ngân sách, mà trách nhiệm quản lý là của Bộ này. Cơ quan Bộ Tài chính phải là nơi đầu tiên thực hành tiết kiệm trong chi tiêu ngân sách bằng việc làm cụ thể. Hẳn Bộ đã tính toán được khả năng sẽ tiết kiệm đáng kể nguồn kinh phí chi cho sử dụng xe công và làm gương trong toàn ngành, từ trung ương tới các địa phương.

Áp dụng khoán kinh phí sử dụng xe công sẽ giúp giảm khá nhiều chi phí vì, thông thường, việc bố trí xe đưa đón lãnh đạo từ nhà đến cơ quan rất tốn kém về xăng xe, lái xe phục vụ.

Bước tiếp theo quan trọng hơn là từ đó, việc làm này được áp dụng rộng rãi cho các bộ, ngành khác. Không thể có chuyện nơi làm, nơi không khi có “anh” Tài chính đã làm thật, làm trước như một mô hình bắt buộc.

Và việc bố trí xe đón các đoàn công tác ở các tỉnh, thành phố, lãnh đạo cấp thứ trưởng đi xe chung như đã nói ở trên từ nay không thể không thực hiện. Đơn giản là chưa bao giờ từng lời nói, việc làm của các “công bộc” của dân lại được giám sát, kiểm tra chặt chẽ và lên tiếng kịp thời như lúc này.

Người viết có biết chuyện một vị cựu bộ trưởng, từ ngày nghỉ hưu tham gia công việc hội và vô vàn công việc lớn nhỏ khác, ngày ngày vẫn đi về trên chiếc taxi quen thuộc được ông “khoán gọn” đi đúng giờ, về đúng chỗ, không sai một phút.

Có thể ban đầu chưa quen, chưa tiện và việc xử lý những vấn đề liên quan không đơn giản nhưng không lý gì các vị khác làm lấy lệ vài ba bữa rồi trở lại đường cũ. Đây là “quyết định” chính thức đã được ban ra trước bàn dân thiên hạ, chứ không thể là câu chuyện “đánh trống, bỏ dùi” hay “biết rồi, nói mãi…”

Số liệu từ Cục Quản lý công sản cho hay, hiện nay, cả nước có khoảng 40.000 xe công và chi phí cho mỗi chiếc xe công trung bình 320 triệu đồng/năm. Từ việc làm của Văn phòng Chính phủ, của Bộ Tài chính và lan rộng ra nhiều nơi khác, chắc chắn con số tiết kiệm cho ngân sách sẽ không hề nhỏ. Và tác động, tác dụng của việc làm này chắc chắn không chỉ dừng lại ở các con số tính toán đơn thuần.

Tất nhiên, đây chỉ là một trong rất nhiều công việc tiết kiệm chi tiêu công cần thiết phải bắt tay thực hiện trong cả nước. Lãnh đạo phải làm gương, đi trước, dù xem ra đây là việc làm khó.

Cho dù trong thực tế, chuyện này với người dân, họ thực sự quen thuộc, dễ dàng, không riêng gì ông cựu bộ trưởng khi trở về thường dân.

Châu Phú

“Có những người bán rẻ Tổ quốc vì quyền lợi cá nhân”

"Có những người lúc đầu khi chưa có quyền lực thì tốt, nhưng sau đó, khi đã có quyền lực trong tay thì dần dần trở nên hư hỏng, thành người xấu; thậm chí đến mức có thể phản bội nhân dân, bán rẻ Tổ quốc vì ngai vàng của cá nhân".

LTS: Tuần Việt Nam trân trọng giới thiệu bài viết mới nhất của Tiến sĩ Vũ Ngọc Hoàng, nguyên phó trưởng ban Tuyên giáo Trung ương, xung quanh một vấn đề mà ông luôn trăn trở - quyền lực và kiểm soát quyền lực.

Quyền lực như “con ngựa” bất kham, người không đủ nhân cách mà giao cho họ cầm cương thì nó sẽ tung phá, gây đổ ngã và làm chết cả người ngồi trên yên ngựa. Quyền lực là "con dao" hai lưỡi, có thể phục vụ cho đời và cũng có thể làm hại đất nước nếu rơi vào tay những kẻ bất tài, tham lam.

Năm 2011, Đại hội XI của Đảng Cộng sản Việt Nam đã đề cập, dù là mới thoáng qua, việc kiểm soát quyền lực. Rất tiếc là chủ trương đó chưa được triển khai thực hiện cụ thể. Trước và trong Đại hội XII, Tổng Bí thư của Đảng ít nhất đã hai lần nhấn mạnh phải kiểm soát quyền lực.

Gần hai năm trước, trong bài “Tham vọng quyền lực và sự tha hóa”, tôi có viết ý kiến về kiểm soát quyền lực và trả lời phỏng vấn của báo chí về việc này. Thời gian gần đây một số tờ báo có đặt vấn đề phỏng vấn tôi yêu cầu nói tiếp ý kiến về kiểm soát quyền lực. Đó là lý do khiến tôi viết tiếp bài này trao đổi thêm để bạn đọc tham khảo.

TS Vũ Ngọc Hoàng. Ảnh: Lê Anh Dũng

Câu hỏi trước tiên cần nói thêm là vì sao phải kiểm soát quyền lực? nếu không kiểm soát quyền lực thì sẽ thế nào?

Mặt tiêu cực của quyền lực

Quyền lực vốn là của cộng đồng nhân dân, khởi đầu là thế, và mãi mãi cũng là thế, không phải của thần linh, không phải của bất kỳ cá nhân ai, của một gia đình trị hoặc một tộc họ nào; cũng không phải của bất kỳ một tổ chức nào khác.

Từ lâu Đảng Cộng sản Việt Nam đã nhận thức được và đã nhiều lần khẳng định trong các Nghị quyết rằng quyền lực thuộc về nhân dân. Nhân dân không trực tiếp nắm giữ tất cả, mà chỉ nắm giữ một số vấn đề then chốt (sẽ nói sau), còn lại là ủy quyền cho nhà nước quản lý và sử dụng quyền lực để bảo vệ và phục vụ nhân dân, kiến tạo một quốc gia phát triển.

Tuy nhiên, trong lịch sử, đã từng có không ít trường hợp những người (hoặc nhóm người) bằng các thủ đoạn chính trị đã cướp đoạt quyền lực của nhân dân, biến nhân dân thành đối tượng bị cai trị. Nhân dân sau khi ủy quyền thì mất quyền, còn người được ủy quyền thì dần dần bị quyền lực làm tha hóa. Họ sử dụng quyền lực không phải để bảo vệ và phục vụ nhân dân như mục đích ban đầu, mà để phục vụ lợi ích của cá nhân, gia đình, dòng họ, cho một nhóm người, họ quay lại ức hiếp nhân dân, biến nhân dân từ chủ nhân của quyền lực thành đối tượng bị chèn ép, bị ức hiếp, bị tước đoạt.

Ở bất kỳ đâu và bất kỳ lúc nào, quyền lực cũng luôn có hai mặt. Mặt tích cực, nó là công cụ hữu hiệu bậc nhất để tập hợp lực lượng xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, xây dựng một xã hội tốt đẹp, nếu như quyền lực ấy được trao cho những con người có nhân cách tốt.

Mặt tiêu cực, nó luôn làm tha hóa những con người và bộ máy sử dụng quyền lực nhưng lại yếu kém về nhân cách và không có cơ chế tốt để kiểm soát quyền lực. Sự tha hóa như vậy có từ trong bản chất tự nhiên của con người và quyền lực. Có những người lúc đầu (khi chưa có quyền lực) thì tốt, nhưng sau đó, khi đã có quyền lực trong tay thì dần dần trở nên hư hỏng, thành người xấu; thậm chí đến mức có thể phản bội nhân dân, bán rẻ Tổ quốc vì ngai vàng của cá nhân.

Cá biệt có những người thay đổi bản chất rất nhanh, chỉ sau một lần bỏ phiếu, họ gần như trở thành một người khác hẳn, từ dáng đi, cách nói, cách bắt tay. Họ khệnh khạng hơn, có vẻ "oai vệ" hơn, "bề trên" hơn. Khi người ta đến được đỉnh cao của "chiến thắng" trong quyền lực thì đấy là lúc người ta bắt đầu thua, mà trước tiên là thua chính mình.

Trên đỉnh cao của quyền lực ít ai nhìn thấy tai họa ẩn chứa vốn có từ bên trong quyền lực ấy, nếu không phải là người lãnh đạo có nhân cách lớn, minh triết uyên thâm, có khả năng vượt qua chính mình và ma lực cám dỗ của quyền lực, để tịnh tâm nhìn xa trông rộng. Khi đã có trong tay tất cả thì đấy cũng là lúc tự mình bắt đầu đánh mất dần.

Tha hóa quyền lực dẫn đến sụp đổ chế độ

Việc kiểm soát quyền lực trước tiên là để bảo đảm cho quyền lực luôn thuộc về đúng chủ nhân của nó, tức là thuộc về nhân dân, được sử dụng đúng mục đích, không bị lợi dụng, lạm quyền. Khi quyền lực bị lạm dụng thì tất yếu sẽ tha hóa bộ máy cầm quyền, và cũng là nguyên nhân quan trọng nhất dẫn đến tha hóa đạo đức xã hội.

Sự tha hóa quyền lực tất yếu sẽ dẫn đến sụp đổ chế độ chính trị. Nếu sự tha hóa ấy không dừng lại và lành mạnh hóa thì sụp đổ là không thể khác, chỉ còn là vấn đề thời gian. Sự sụp đổ ấy chính là tự đổ, không phải do ai phá và cũng không ai cản nổi.

Có những suy nghĩ rất ấu trĩ sai lầm khi cho rằng nắm cho chắc lực lượng vũ trang là có thể đẩy lùi sự sụp đổ. Không đâu! Liên Xô ngày trước cả quân đội và lực lượng an ninh KGB còn rất mạnh, bậc nhất thế giới, vậy mà đến một lúc, khi sự tha hóa đã đến ngưỡng, thì cả một chế độ được cho là thành trì ấy bỗng chốc đổ ào, đến mức không tưởng tượng được, không hiểu nổi.

Nhiều người đã giải thích rằng do địch phá bằng “diễn biến hòa bình”... Không phải như thế đâu! Đấy là cách giải thích miễn cưỡng, không có cơ sở khoa học, tự trấn an mình. Địch thì lúc nào mà chả phá ta? Do phá ta nên nó mới là địch. Địch mà không phá ta mới là chuyện lạ.

Phá là việc của địch, còn ngã đổ là chuyện của ta. Nếu cử đổ lỗi cho địch thì rồi chẳng biết cách nào mà sửa. Địch phá Liên Xô ư? Phá sao bằng thời kỳ trước đó, khi 14 nước đế quốc tập trung bao vây nhà nước nhân dân còn non trẻ, rồi nội chiến, rồi chủ nghĩa phát-xít đã tập trung cao độ lực lượng với nửa nghìn sư đoàn thiện chiến trong đại chiến thế giới lần thứ 2 để tiêu diệt Liên Xô, nhưng không tiêu diệt được.

Ngược lại, Liên Xô đã lớn mạnh thành một cường quốc hàng đầu thế giới. Sao bây giờ địch giỏi vậy, tài tình vậy, chẳng tốn một viên đạn mà Liên Xô vẫn đổ ào không cứu vãn được, cứ như một cơn đột quỵ dữ dội và bất ngờ. Địch mà giỏi như vậy thì thật đáng kính phục?

Những nhà tuyên truyền “ngây thơ” đã vô tình tâng bốc địch, vậy mà cứ tưởng thế mới là có lập trường địch - ta. Bản chất của vấn đề Liên Xô đổ là tự đổ, do tha hóa quyền lực mà đổ, do không thể tự đứng được nữa mà đổ, do thối nát mà đổ, chứ chẳng phải ai xô ngã được.

Có những người có quyền lực trong tay trở nên tha hóa. Ảnh minh họa: Shutterstock/Thanh niên

Tham nhũng, lợi ích nhóm lan cả vào chốn thiêng liêng

Đặc điểm chính trị quan trọng nhất của xã hội xã hội chủ nghĩa (XHCN) chân chính là quyền lực thật sự và luôn luôn thuộc về nhân dân. Chỉ khi ấy mới có một nền chính trị thật sự tốt đẹp và bền vững.

Thực tế lịch sử nhân loại đã cho thấy: nhà nước của chủ nô, của vua và các tập đoàn phong kiến, nhà nước của quan lại tha hóa (như Liên Xô giai đoạn sau chẳng hạn) và nhà nước của tài phiệt (tư bản hoang dã thời kỳ đầu) cuối cùng đều phải ngã đổ và kết thúc. Chỉ có nhà nước của dân, thật sự của dân, thì mới bền vững lâu dài, vì dân là vạn đại.

Vì vậy, việc kiểm soát quyền lực vừa là giá trị nhân văn của một xã hội tiến bộ, phòng chống sự tha hóa của Nhà nước và xã hội, đồng thời là để thực hiện mục tiêu XHCN chân chính, để có được một nhà nước bền vững lâu dài phục vụ nhân dân.

Khi quyền lực không được kiểm soát thì mặt trái của nó chính là tác nhân quan trọng nhất làm tha hóa cán bộ, tha hóa những con người được trao quyền lực, rồi tha hóa cả bộ máy, làm cho bộ máy bị biến chất, không còn là nhà nước của dân, mà dần dần thành nhà nước phản bội nhân dân.

Trong bất kỳ điều kiện nào, sự tha hóa quyền lực ở cán bộ và các cơ quan lãnh đạo quản lý, đều là nguyên nhân lớn nhất làm cho đạo đức xã hội xuống cấp, văn hóa suy đồi, dân tộc bị mất dần sức mạnh nội sinh, xã hội trì trệ và quốc gia không thể hưng thịnh, không có đủ sức mạnh để bảo vệ Tổ quốc, mục tiêu XHCN tốt đẹp mà nhiều người đã từng mong ước cũng trở nên xa vời và mơ hồ.

Lịch sử nước ta đã từng có nhiều lần do tha hóa quyền lực mà dẫn đến mất nước. Hầu hết các triều đại phong kiến Việt Nam đã từng bị sụp đổ vì tha hóa quyền lực. Triều đại sau được dân chúng ủng hộ lên thay, rồi cũng tha hóa tương tự, lặp lại như cũ. Ngay cả những triều đại đã một thời rất huy hoàng, có công lao to lớn bậc nhất với lịch sử dân tộc nhưng sau đó cũng tha hóa và sụp đổ (như nhà Lý, nhà Trần, Hậu Lê và Tây Sơn chẳng hạn).

Nhiều năm qua lãnh đạo Đảng và Nhà nước ta đã rất nhiều lần đề ra chủ trương và kêu gọi phải chống tham nhũng, chống “lợi ích nhóm” tiêu cực, cũng đã mất nhiều công sức cho công việc khó khăn và vất vả này, nhưng kết quả vẫn còn rất hạn chế. Tình hình tham nhũng, “lợi ích nhóm” chẳng những không dừng lại, mà đang còn khá phổ biến và phức tạp, gây nhức nhối xã hội, đau đầu các cơ quan lãnh đạo đất nước.

Nó cứ lan rộng dần vào tất cả mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, của công việc quản lý và quản trị quốc gia, vào ngay trong các lĩnh vực mà trước đến nay thường được cho là trong sạch, thiêng liêng (như lĩnh vực dạy người, cứu người, an ninh quốc gia, nắm cán cân công lý để bảo vệ sự nghiêm minh, kể cả cơ quan ở cấp cao, cả nhà thờ, chùa chiền, cả lĩnh vực làm từ thiện, nhân đạo, chính sách đền ơn đáp nghĩa…).

Điều đó có nguyên nhân trực tiếp quan trọng nhất là chưa làm tốt việc kiểm soát quyền lực, nói thẳng và mạnh hơn là quyền lực về cơ bản chưa được kiểm soát, từ đó dẫn đến tha hóa cán bộ và các tổ chức trong bộ máy lãnh đạo quản lý.

Vũ Ngọc Hoàng

*Tiêu đề, các tiêu đề phụ của bài viết do Tuần Việt Nam đặt.

Kiểm soát quyền lực như thế nào, bằng cách nào? Mời độc giả đón đọc trong Phần 2.

Xem thêm các bài cùng tác giả Vũ Ngọc Hoàng: Ủy viên Trung ương bàn chuyện “con hơn cha, nhà có phúc” Người xưa có câu “Con hơn cha là nhà có phúc”. Nhưng hơn là hơn cái gì? Có chức tước cao hơn, có tiền bạc nhiều hơn, bằng bất cứ giá nào? Muốn CNXH, nền chính trị phải thật sự dân chủ Không phải do ý muốn chủ quan đặt ra thế này thế nọ mà đến được CNXH. Thực tiễn trong quá trình đổi mới tại nhiều quốc gia đều đã chứng minh điều ấy. Không thể có CNXH từ lý luận sáo mòn Nếu chủ trương sai, bằng ý chí chủ quan, thì chẳng những con đường lên CNXH không ngắn hơn, mà có khi lại dài thêm, bỏ mất cơ hội và phải mất nhiều thời gian để quay lại. Ủy viên TƯ Đảng bàn về sự bóc lột và thâu tóm quyền lực Nếu không ngăn được “nhóm lợi ích”, Đảng chân chính sẽ không còn và Nhà nước sẽ biến chất, dân tộc sẽ bị bóc lột, bị tước đoạt quyền lực và tài sản của cải, xã hội sẽ không có dân chủ và tự do, không có bình đẳng. Đảng không thể tồn tại nếu suy đồi về văn hóa Nếu để Đảng bị suy đồi về văn hóa thì Đảng sẽ thất bại, có lỗi với nhân dân và lịch sử, đồng thời bản thân Đảng cũng không thể tồn tại.

Cấm ô tô ư: Cán bộ chịu đi xe buýt chắc?

Cấm xe ô tô ư? Các nhà hoạch định chính sách chẳng có ai “lấy đá ghè chân mình”. Họ không đi xe công thì đi bộ, đi buýt chắc? Đương nhiên là không rồi.

Tối qua tôi đã dành hơn một tiếng đi dọc tuyến đường sắt trên cao từ điểm đầu Cát Linh đến điểm cuối Yên Nghĩa, Hà Đông. Công trình giao thông công cộng số 1 của thủ đô còn be bét, các cần cẩu vẫn bất động, nhiều khu vực quây tôn vẫn đang nằm trên đường, nhiều dầm bê tông vẫn chưa được lắp ráp. Dù có vay thêm 200 triệu đô la từ Trung Quốc cho dự án này, chẳng ai dám cam kết về tiến độ của công trình đã bao lần giãn tiến độ, đội vốn, và gây tranh cãi này.

Đó là dấu hiệu buồn khi giao thông ở thủ đô ngày càng hỗn loạn và tắc nghẽn. Xe đạp, xe máy, ô tô…; công chức, giáo viên, phu hồ, quan chức, học sinh,… tranh nhau từng xăng-ti-mét đường, hở ra là lấn, là chèn mà chả cần gì đến liêm sỉ, tự trọng. Đây cũng là tình trạng đang diễn ra tại TPHCM.

Giao thông tắc nghẽn ở Hà Nội và TPHCM. Ảnh: TL/ TBKTSG

Theo Cục Cảnh sát giao thông, đến cuối năm 2015 Hà Nội và TPHCM có gần 12 triệu mô tô, xe máy trong tổng số gần 49 triệu xe được đăng ký trong cả nước.

Câu chuyện giao thông là hệ lụy của đô thị hóa bùng nổ ở Hà Nội và TPHCM. Theo Ngân hàng Thế giới (WB), hơn 50% diện tích đất đô thị của cả nước tập trung ở hai thành phố này, và 75% tăng trưởng không gian đô thị mới cũng tập trung ở đây. Khu vực Đồng bằng sông Hồng (trong đó có Hà Nội) và khu vực Đông Nam bộ (bao gồm TPHCM) chiếm khoảng 2/3 nhu cầu nhà ở hàng năm, tương đương 244.000 trên tổng số 374.000 căn hộ. WB khẳng định, hai thành phố lớn nhất của Việt Nam là Hà Nội và TPHCM sẽ dẫn đầu về phát triển đô thị trong trung hạn.

Trích dẫn vậy để thấy, giao thông ở hai thành phố lớn nhất nước này vẫn sẽ tiếp tục là vấn đề rất lớn trong tương lai.

Chính quyền thủ đô đang tính đến phương án hạn chế xe máy, ô tô. Chủ đề này ngay lập tức gây tranh cãi của người dân, báo chí, hệt như những chủ đề tương tự trước khi nó được đưa ra thảo luận trong suốt 15 năm qua.

Hạn chế xe máy ngoại tỉnh ư? Người dân sẽ lại đổ xô mua xe biển số Hà Nội – như những lần trước đây hạn chế xe với người có hộ khẩu Hà Nội, thì họ thuê đăng ký tỉnh khác rồi mang về thủ đô. Thực tế hơn một chút, lực lượng đâu ra để “xử lý” những xe ngoại tỉnh, và “xử lý” như thế nào?

Hạn chế xe máy ư? Không một nhà hoạch định chính sách nào dám làm như vậy. Chắc chắn dân chúng sẽ nổi loạn. Cần nhớ xe máy vẫn là cần câu cơm hàng ngày theo đúng nghĩa. Nông dân, người buôn bán không chở rau quả, gà lợn vào cung cấp cho Hà Nội, và TPHCM bằng xe máy thì bằng xe gì? Hơn nữa, thử hình dung xem hai thành phố lớn nhất nước này mà thiếu hụt nguồn cung lương thực, thực phẩm thì tình hình sẽ như thế nào? Tất cả mọi hoạt động sẽ tê liệt.

Cấm xe ô tô ư? Các nhà hoạch định chính sách chẳng có ai “lấy đá ghè chân mình”. Họ không đi xe công thì đi bộ, đi buýt chắc? Đương nhiên là không rồi.

Nói vậy để thấy, các chính sách đưa ra sẽ vẫn là dân túy, chiều lòng số đông. Ngay thời hạn bắt đầu đề án hạn chế xe máy là năm 2020, tức sang nhiệm kỳ khác, đã cho thấy điều này.

Song thực sự, phải có giải pháp nào đó.

Về dài hạn, vẫn phải chuyển bớt các trường đại học, các bệnh viện, các cơ quan thu hút nhiều lao động ra khu vực ngoại thành. Ý tưởng này từng có cách đây gần 10 năm, tiếc là bất ổn kinh tế kéo dài mãi nên chẳng thực hiện được. Nhìn rộng hơn, các tỉnh cần cải thiện môi trường kinh doanh, tạo thêm việc làm để người sinh viên quay trở về địa phương làm việc, chứ không chen chân về Hà Nội hay TPHCM.

Về ngắn hạn, cần hạn chế ô tô bằng cách, cứ vào khu vực nội thành thì thu phí thật cao. Cái này cả thế giới văn minh họ làm, chả có gì phải bàn cãi, nghiên cứu. Thu như thế nào thì cần tính thêm, nhưng chắc chắn cơ sở hạ tầng điện tử ở ta đáp ứng được.

Bên cạnh đó, cần thúc đẩy nhanh hệ thống giao thông công cộng, cải thiện dịch vụ. Cứ dây dưa, như dự án Cát Linh – Hà Đông, thì vừa lãng phí, vừa chẳng gây dựng được lòng tin của người dân vào hệ thống giao thông công cộng.

Còn xe máy chưa nên đụng vào ngay. Một chính sách không thể đụng chạm đến lợi ích, quyền lợi của đa số nếu muốn thành công.

Tóm lại, cần có hành động sớm, có tâm, có tầm nhìn từ các nhà hoạch định chính sách mới mong giải quyết một phần vấn đề. Bằng không, tất cả chúng ta vẫn cùng nhau tắc nghẽn nhiều năm nữa. Chúng ta tiếp tục tranh gìành từng xăng-ti-mét, chẳng cần quan tâm gì đến liêm sỉ, tự trọng.

Theo Tư Hoàng/ TBKTSG

*Tiêu đề do Tuần Việt Nam đặt

Giáo dục: đừng chỉ giải bằng phương pháp chiếc xe máy

Đừng chỉ giải bằng phương pháp chiếc xe máy, không vượt lên để lao qua vùng ùn tắc mà tìm lên đường cao tốc (nước ngoài) riêng cho con em mình! Đây cũng là một biện pháp, nhưng chỉ đem lại hiệu quả cụ thể cho một nhóm thiểu số, chứ không phải là giải pháp cho cả một nền giáo dục.

Mùa tựu trường vừa đi qua, dư luận lại bùng lên với những băn khoăn mới về giáo dục, từ những khoản tiền trường ngày càng tăng, những bức xúc về chuyện dạy thêm – học thêm, đến những chuyện cao xa hơn về chương trình học, định hướng mục tiêu giáo dục. Phải chăng tất cả những điều này là vì chúng ta không “bắt bệnh” đúng thực trạng của nền giáo dục nước nhà?

Cần gác lại những mục tiêu to lớn…

Chúng ta ai cũng từng được nghe đến mục tiêu của ngành giáo dục – đào tạo. Về vĩ mô, giáo dục tạo ra nền tảng cho sự phát triển kinh tế xã hội, xây dựng nên những con người là chủ nhân tương lai của đất nước.Ở tầm vi mô, mục tiêu của giáo dục là đào tạo được những con người phát triển toàn diện, những công dân tốt…

Để thực hiện mục tiêu tốt đẹp đó, ngành giáo dục đào tạo đã và đang đưa ra rất nhiều sáng kiến vụn vặt, từ sửa đổi chữ viết để tiết kiệm năng lượng cho học sinh, thay chữ y bằng chữ i… đến việc cho trẻ học chữ e trước để các em biết vần e, chữ mẹ…Chúng ta trước kia từng học tập mô hình giáo dục các nước xã hội chủ nghĩa, sau này lại tham khảo học tập các mô hình giáo dục các nước phát triển. Rồi chọn môn học mới, cách dạy mới, thay đổi cả cách sắp xếp chỗ ngồi, xây dựng chương trình tích hợp...Có thể nói là đã cố gắng hết sức, nhưng vẫn chưa tìm ra được một lối đi phù hợp để đạt được mục tiêu đào tạo ra con người toàn diện như trong chiến lược giáo dục đã nêu.

Phụ huynh nộp hồ sơ tuyển sinh vào lớp 1 tại cổng Trường PTCS Thực nghiệm, Hà Nội. Ảnh: Tuổi trẻ

Theo dòng thời gian, nước ta đã có những bước hội nhập sâu rộng với thế giới, tham gia vào nhiều hiệp định hợp tác kinh tế song phương, đa phương. Cửa đã mở toang, đường rộng thênh thang nhưng hiệu quả đem lại cho đất nước không cao, năng suất lao động thấp ở mọi lĩnh vực, sức cạnh tranh quốc gia kém. Nếu xét từng cá nhân thì dường như ai cũng đủ lanh lợi, thông minh để tranh thủ lợi ích cho riêng mình, nhưng tựu trung lại không thể kết thành một lực tổng hợp để đưa kinh tế quốc gia cất cánh. Có thể hình dung chúng ta như những hạt cát trong một bãi cát, chỉ chờ người khác đem đi làm nền cho một công trình nào đó. Hay chỉ là lực của những chiếc xe máy, nhanh tay lạng lách vượt lên để rồi làm ùn tắc ở những ngã ba ngã tư trên các nẻo đường giao thông. Hoặc “khá hơn” thì kết hợp với nhau thành những nhóm lợi ích, tranh giành sát phạt, liên kết hàng ngang hàng dọc ở mọi lĩnh vực…, gây nên sự tàn phá đất nước. Thực trạng này có thể có phần lỗi của giáo dục.

Nhưng với thực trạng giáo dục như hiện nay, làm sao tạo được niềm tin cho thế hệ trẻ đang ngồi dưới mái trường? Càng không thể theo đuổi những mục tiêu lý tưởng cao xa trước đây. Có lẽ chúng ta cần nhìn thẳng vào sự thật để tìm chọn chiến lược giáo dục phù hợp cho hiện tại và tương lai, nói cách khác là tìm lời giải cho nền giáo dục. Đừng chỉ giải bằng phương pháp chiếc xe máy, không vượt lên để lao qua vùng ùn tắc mà tìm lên đường cao tốc (nước ngoài) riêng cho con em mình! Đây cũng là một biện pháp, nhưng chỉ đem lại hiệu quả cụ thể cho một nhóm thiểu số, chứ không phải là giải pháp cho cả một nền giáo dục.

Chúng ta cần đặt nền giáo dục nước nhà vào thực trạng kinh tế – xã hội hiện nay, với tâm thế như đang tham gia giao thông thì bị kẹt vào khu vực ùn tắc. Nếu không có giải pháp “giải tỏa ùn tắc” thì mọi mục tiêu, cơ hội đến đích đều lỡ hẹn. Chúng ta nên gác lại những mục tiêu quá xa vời là đào tạo ra hàng loạt “sản phẩm con người toàn diện”, vì “nguyên liệu” đã bị thực trạng xã hội hiện nay làm nhiễm bẩn, “khung mẫu” đã bị biến dạng, “lò nung” nhiệt độ chập chờn. Nếu cố sức thực hiện thì cũng không ra được loại sản phẩm toàn diện, mà chỉ có loại đồ giả mà thôi.

Năm vấn đề trước mắt cần giải quyết

Thiết nghĩ, chúng ta cần đặt ra các mục tiêu giáo dục gần gũi, thiết thực, ít bị ảnh hưởng bởi thực trạng chung (bởi việc cải thiện thực trạng là nhiệm vụ hàng đầu của những người lãnh đạo đất nước, không nằm trong nội dung bài viết này). Trên tinh thần đó, xin được đưa ra năm vấn đề sau:

Mục đích của giáo dục

Đầu tiên, cần trả lời được câu hỏi “Học để làm gì?”.Đó có thể là vì cá nhân (tùy ý chí, nhận thức của cá nhân), cũng có thể vì cộng đồng (cha mẹ, xã hội…). Tiếp đến, cần trả lời được câu hỏi “Học những gì?”. Điều này tùy theo mục đích yêu cầu của từng thời đại, từng cá nhân, cộng đồng. Cuối cùng, là “Học như thế nào?”. Câu trả lời là do điều kiện xã hội, ý chí của người học, mục đích và lòng thiện nguyện, khả năng của người dạy.

Ai là chủ thể của giáo dục?

Phải minh định rằng mọi cá nhân và cộng đồng đều là chủ thể của giáo dục và đều muốn thực hiện ý chí mục tiêu của mình.Nếu chỉ chú trọng vào việc thỏa mãn mục đích của cá nhân hay cho cả cộng đồng thì sự phát triển xã hội sẽ bị khập khiễng, vai trò của giáo dục đối với xã hội sẽ bị hạn chế.

Trách nhiệm và quyền lợi của cá nhân và cộng đồng đối với giáo dục

Trước hết là trách nhiệm của cộng đồng, vì cộng đồng có điều kiện nắm giữ mọi tài nguyên về giáo dục, chủ động định ra mục tiêu, cung cấp môi trường và mọi biện pháp cho công tác giáo dục. Một nền giáo dục tốt sẽ tạo được một xã hội tốt và phát triển bền vững lâu dài cho mọi thành viên trong cộng đồng.

Tiếp đến, là trách nhiệm của cá nhân, đó là học cho sự phát triển tự thân (cho gia đình tam đại – cá nhân mình, cho con cháu mai sau và để báo hiếu cha mẹ) và học để góp phần phát triển cộng đồng, dân tộc, quốc gia, cho sự phát triển văn minh con người (làm người có ích cho xã hội), làm nghĩa vụ xã hội với tư cách một công dân tốt. Một cá nhân được hưởng một nền giáo dục tốt luôn có điều kiện tạo nên cuộc sống tốt cho cá nhân và cho cộng đồng. Do đó, được giáo dục tốt là một quyền lợi và chăm chỉ học tốt cũng là một nghĩa vụ đối với xã hội.

Làm cách nào để thực hiện tốt công tác giáo dục?

Cần phải xây dựng được mục tiêu chung của cá nhân và cộng đồng. Lưu ý rằng mục tiêu của cá nhân thường là riêng tư và ngắn hạn, còn mục tiêu của cộng đồng là bao quát và dài hạn. Do đó, cần phải có những giải pháp thiết thực, cụ thể vừa thỏa mãn yêu cầu trước mắt của cá nhân, vừa thỏa mãn yêu cầu dài hạn của cộng đồng. Để làm được điều này, chúng ta phải xây dựng một chiến lược giáo dục phát triển lâu dài và được thực hiện qua từng giai đoạn cụ thể, trên cơ sở nền kinh tế, luật pháp đương đại. Đồng thời phải đáp ứng được điểm bắt đầu tâm sinh lý, văn hóa của học viên. Từ quan điểm đó, chúng ta mới có các cấp lớp, các chuyên ngành, các hình thức giáo dục đào tạo khác nhau để đáp ứng mọi yêu cầu trong xã hội theo từng giai đoạn phát triển.

Hướng phát triển giáo dục trên cơ sở thực trạng hiện nay

Thứ nhất, cần lấy người học làm trung tâm. Đó là lợi ích thiết thực của người học, với nội dung đào tạo là Đức dục, Trí dục, Thể dục, đây là nội dung của nền giáo dục truyền thống trước đây. Nội dung này xuyên suốt từ lứa tuổi mẫu giáo, tiểu học đến trung học cơ sở, nhằm định vị và định hướng được đạo đức con người trong tương lai. Đến bậc trung học, chúng ta chia ra làm ba hướng:

Trung học nghề (từ một đến ba năm) dành cho những em không có điều kiện tiếp tục học chính quy.Các em có thể vừa học vừa làm (tự nuôi sống trong khi học) để chuẩn bị vào đời ở tuổi mười tám.Đây là loại trường học không hạn chế tuổi tác cũng như điều kiện, quy mô. Chỉ yêu cầu học nghề và hành nghề với tay nghề vững vàng. Nhà nước hằng năm đều mở khoa thi (cho từng ngành nghề) để đánh giá bậc tay nghề cho các đối tượng này.

Trung học kỹ thuật (ba năm), sau đó các em có thể học tiếp cao đẳng kỹ thuật (thêm hai năm), hoặc đại học chuyên ngành kỹ thuật, hay có thể ra đời làm công nhân có trình độ cao. Loại trường này đòi hỏi điều kiện cơ sở vật chất đầy đủ và đội ngũ giáo viên được đào tạo bài bản.

Trung học phổ thông với các chuyên ban khác nhau (xã hội nhân văn, khoa học tổng hợp) để vào đại học và các bậc học cao hơn trong tương lai.

Chúng ta có thể từng bước chuyển các trường trung học hiện nay theo mục tiêu: 30% là trung học phổ thông, 35% trung học kỹ thuật, 35% là trung học nghề. Loại trường trung học phổ thông có thể do Nhà nước đảm nhiệm là chủ yếu. Loại trung học kỹ thật và trung học nghề sẽ xã hội hóa, do doanh nghiệp hay tư nhân thực hiện trên cơ sở Nhà nước hỗ trợ cơ sở vật chất, mặt bằng xây dựng (nếu xây mới) và đội ngũ giảng dạy (trường sẽ chủ động trong việc chọn đội ngũ giảng dạy, nội dung giảng dạy, tự chủ về mặt tài chính, tự chủ trong sự liên kết đào tạo trong và ngoài nước).

Thứ hai, cần lấy hướng phát triển kinh tế – xã hội trên cơ sở hội nhập toàn cầu làm đầu ra cho người học, nhằm đảm bảo học sinh, sinh viên ra trường có công ăn việc làm, đồng thời góp phần phát triển chiến lược phát triển kinh tế quốc gia. Mục tiêu trước mắt là thị trường nội địa và thị trường các nước thuộc cộng đồng ASEAN.

Thứ ba, ở cấp giáo dục đào tạo đại học và trên đại học, nên mở ra cho các nước có trình độ phát triển giáo dục, kinh tế, xã hội cao vào nước ta mở trường đại học, xem như một dạng đầu tư trực tiếp nước ngoài nếu họ đủ điều kiện. Một mặt, giúp con em chúng ta không có điều kiện tài chính dồi dào được tiếp cận với chương trình đào tạo của nước ngoài, mặt khác giúp làm giảm đáng kể khoản ngoại tệ lâu nay dành cho du học.

Phan Chánh Dưỡng(DNSGCT)

Quan chức và đại gia: “Đưa tiền cho gái….”

Tiền chuyển từ túi ông nọ vào bà kia, có mất đi đâu. Chỉ Đạo lý và Nhân tính nước Việt những ngày này, xấu hổ đến không ngẩng được mặt!

Trong đời sống xã hội vốn có nhiều bĩ cực, thỉnh thoảng có những vụ việc khiến cho dân tình được thư giãn đầu óc theo kiểu vưà tò mò, vừa chép chép miệng triết lý.

Như vụ án hoa hậu Trương Hồ Phương Nga đang được xét xử là một ví dụ.

Khởi đầu là một quan hệ dân sự, cuối cùng thành một quan hệ…hình sự

Khởi đầu là những người xa lạ, nàng là hoa hậu người Việt tại Nga, chàng là Cao Toàn Mỹ, một đại gia- giám đốc một công ty ở t/p Hồ Chí Minh. Cứ tưởng chân dài + đại gia= công thức thời thượng; được bao kẻ mơ ước. Cuối cùng chân dài đi đằng chân dài, đại gia đi đằng đại gia. Hai kẻ lạ xa lại hoàn xa lạ

Khởi đầu gặp nhau trên trang mạng xã hội FB, nơi cái thật cái ảo trộn lẫn khôn lường, cuối cùng gặp nhau trước… vành móng ngựa.

Khởi đầu là hai người tự do, cuối cùng một người đang chốn tạm giam. Còn một người tuy tự do, nhưng thực chất cũng trong chốn… giam cầm bẽ bàng, khinh khi của xã hội, sự hoài nghi cay đắng của ruột thịt, họ hàng.

Khởi đầu nói những lời tình tứ, nhục thể, cuối cùng nói với nhau những lời toàn lý lẽ ráo hoảnh, lạnh tanh.

Khởi đầu là trai tài gái sắc, cuối cùng là kẻ cắp bà già gặp nhau. Đúng là gieo gì- gặt nấy.

Giữa hai bờ vực thẳm nơi họ đứng “tố” nhau, bôi xấu nhau không chút ngượng ngùng là tiền bạc. Tiền rất… bạc mà!

Và của sự tráo trở. Tráo trở đến mức ngay tòa án thụ lý vụ án này cũng đâm đau đầu, chưa thể kết luận nổi ai đúng, ai sai, thật giả lẫn lộn, đành trả lại hồ sơ cho cơ quan chức năng điều tra tiếp.

Nếu Tráo trở có mặt, nó sẽ ngửa lên trời mà than: Trời đã sinh ra ta- sao còn sinh ra … con người?

Làm sao Tráo trở không ôm mặt than khóc được, nếu nghe trọn cả hai tai.

Bị can Phương Nga và thông tin lan truyền trên mạng.

Theo các báo, ngày 21/9, bị can Phương Nga khai, từ quen biết trên mạng, hai người nảy sinh tình cảm. Muốn có mối quan hệ dài lâu, biết ông Cao Toàn Mỹ đã có gia đình, cô này ra điều kiện. Điều kiện đó là một “hợp đồng tình cảm” với giá 16,5 tỷ đồng trong thời hạn 07 năm. Nếu vi phạm trong thời hạn đó, cô sẽ phải hoàn trả toàn bộ số tiền cho vị đại gia này.

Và cứ thế, cứ thế, hợp đồng được… nghiêm chỉnh thực hiện như cam kết.

Theo bị can Phương Nga, đại gia Cao Toàn Mỹ chuyển cho cô 16,5 tỷ đồng là hoàn toàn tự nguyện. Nhưng sau 03 năm thì chia tay do có những mâu thuẫn. Bị cơ quan chức năng mời lên làm việc, cô này và cộng sự, còn bị phát hiện làm giả một số giấy tờ chứng minh đã trả lại tiền cho đại gia.

Ngược lại, bị hại Cao Toàn Mỹ phủ nhận hòan toàn, không có quan hệ tình ái. Mà chỉ là do có nhu cầu mua nhà, được bị cáo Phương Nga giới thiệu thì ông đồng ý mua. Chuyện mua nhà giữa hai người nó lòng vòng, rồng rắn… Nhưng có một điều, giao tiền cho người mua hộ- ở đây là Phương Nga, nhưng bị hại Cao Toàn Mỹ chưa bao giờ nhìn thấy cái nhà nó… tròn méo ra sao. Theo ông này, do quá tin lời của bị cáo Phương Nga.

Kể cũng lạ, với một đại gia, kinh doanh già đời, từng trải thương trường mà lại rất nhẹ dạ khi mua nhà tiền hàng chục tỷ, không cần xem xét đến tính pháp lý.

Đúng là anh nói anh phải, ả nói ả hay.

Hiện tượng những hoa hậu như Phương Nga vì tiền phải rơi vào vòng lao lý không phải là chuyện mới mẻ gì. Vì thế mà xã hội từ lâu chả còn “sốc” trước cái Đẹp nếu chẳng may nàng phải bị tra cùm.

Bởi cái Đẹp với tiền bạc thời này cách nhau có khi chỉ bằng một cái còng số 8.

Trước đó, năm 2013, xã hội đã biết đến hoa hậu Võ Thị Mỹ Xuân, từng đoạt danh hiệu Hoa hậu Nam Mêkông 2009. Điều bất ngờ, con đường dẫn hoa hậu này vào chốn lao tù 2 năm 6 tháng là con đường môi giới mại dâm và bán dâm.

Tiếp theo, tháng 7/2016 mới đây, hoa hậu quý bà Trương Thị Tuyết Nga, cũng rơi chốn lao tù, tới 15 năm. Con đường dẫn bà này từ vinh quang của vòng nguyệt quế trên đầu đến chiếc áo tù là con đường “lừa đảo chiếm đoạt tài sản, trị giá tới 3,1 triệu USD".

Toàn những người đàn bà dễ có mấy tay.

Vào đúng lúc chuyện chưa ngã ngũ, báo VietNamNet, ngày 22/9 có bài về “Hợp đồng tình ái' hoa hậu Phương Nga: Đang khôi phục email”. Khoảng 20 bức ảnh được cho là lấy từ email cá nhân của G.C thể hiện nội dung thương thảo quan hệ tình - tiền với cô gái tên Nga.

Ngoài sự kỳ kèo tiền bạc, các hình ảnh còn cho thấy thông tin về thú vui tình dục khác người của vị đại gia. Nội dung email đề cập tới hợp đồng tình ái “làm vợ hai” trong 07 năm, số tiền “10 t” (có thể là 10 tỷ- PV). Xin tạm trích:

(Emai của Cao Toàn Mỹ)

Những thông tin lan truyền trên mạng cho rằng, đây là nội dung trao đổi liên quan tới bản "hợp đồng tình ái" của hoa hậu Trương Hồ Phương Nga và đại gia Cao Toàn Mỹ.

Nhưng biết đâu đấy, thời IT, mọi thông tin thật thật- giả giả, chả biết đâu mà lường. Vẫn cần chờ điều tra tiếp đã.

Cũng như mới đây, báo Dân trí, ngày 21/9 đưa tin, ông Phạm Trọng Đạt, Cục trưởng Cục Chống tham nhũng (Thanh tra CP) trả lời phỏng vấn cho rằng, tỉnh TH cần kiểm tra, làm rõ thông tin trên mạng XH về những khối tài sản rất lớn của một nữ trưởng phòng thuộc Sở Xây dựng TH. Thanh tra CP cũng sẽ có ý kiến để tỉnh TH xem xét việc đó thế nào, khi dư luận xã hội nêu ra như vậy.

Trước đó, tin đồn trên các trang mạng xã hội cho rằng, nữ trưởng phòng này là “bồ nhí” của một vị quan chức đầu tỉnh.

Ông Phạm Trọng Đạt cũng có lý khi cho rằng, ở vị trí trưởng phòng một sở đã thuộc đối tượng kê khai tài sản. Bây giờ xuất hiện nhiều thông tin nói có nhiều tài sản thế thì tỉnh này phải xem thông tin đó có đúng không, phải kiểm định thông tin đó có chính xác không.

Nhưng ngay lập tức, không rõ tỉnh TH đã kiểm tra vụ việc chưa, mà ông Đỗ Trọng Hưng, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy TH phủ đầu luôn: Thông tin trên mạng xã hội đó là thông tin bôi nhọ, không chính thống, không chính xác. Bây giờ đi làm rõ những vấn đề đó làm sao được. Nếu như thế thì khác gì mình chạy theo người ta..."

Nghe chuyện, Tiền bạc ở đâu bỗng cười hề… hề:

-Tiền có biến mất đi đâu đâu mà các bác đã cứ cuống cuồng. Chúng em chỉ chuyển từ túi ông nọ vào túi… bà kia thôi!

Các bác cứ Bắc thang lên hỏi ông Trời/ Đưa tiền cho gái có đòi được không? Lắc đầu quầy quậy đừng mong/ Trời đòi chả được nữa là ông… Trọng Đạt!

Đúng vậy. Tiền chuyển từ túi ông nọ vào bà kia, có mất đi đâu. Chỉ Đạo lý và Nhân tính nước Việt những ngày này, xấu hổ đến không ngẩng được mặt!

Kỳ Duyên

.

Sự thật rất khó nghe cho nhà giáo lẫn phụ huynh Việt

Có một điều nói ra rất khó nghe, nhưng nó là sự thật: cả giáo viên và phụ huynh cũng đều là những người tiếp thu và trưởng thành từ nền giáo dục có quá nhiều vấn đề như hiện tại.

LTS:Lý giải hiện tượng chính sách cải cách giáo dục (CCGD) tương tự những chính sách vẫn đang được thực hiện ở nhiều nước, nhưng khi thực thi tại Việt Nam lại vấp phải sự phản ứng mạnh mẽ, ở Phần 1, tác giả chỉ ra nguyên nhân từ phía Bộ GD&ĐT. Phần 2 sẽ nhìn nhận vai trò của giáo viên và phụ huynh.

Xem lại Phần 1: Học tập các nước văn minh, sao vẫn bị phản đối ầm ĩ?

Sự thật khó nghe

Cho dẫu phía đề ra chính sách CCGD mắc sai lầm như đã đề cập, điều đó không có nghĩa là phía giáo viên và phụ huynh học sinh khi phản đối chủ trương - chính sách giáo dục “có vẻ phù hợp với trào lưu thế giới” hoàn toàn đúng.

Một trong các lý do của sự phản đối có thể xuất phát từ tâm lý ngại thay đổi và lý do nghi ngờ tính hiệu quả, đúng đắn của cải cách, mà nguồn gốc sâu xa nằm ở sự tự ý thức của giáo viên về sứ mệnh nghề nghiệp. Giáo viên ở Việt Nam phần đông vốn quen quan niệm mình là người thừa hành và chờ đợi “mệnh lệnh” chỉ đạo từ cấp trên. Hệ thống hành chính giáo dục nặng tính trung ương tập quyền tạo ra bầu không khí trường học không khuyến khích sự sáng tạo.

Thêm nữa, cơ chế “SGK quốc định” (cơ chế một chương trình - một SGK) tồn tại quá lâu đã triệt tiêu mầm mống sáng tạo của giáo viên. Bài giảng của giáo viên phổ thông bị đưa vào “khuôn khổ” một cách cứng nhắc, từ nội dung tới phương pháp tổ chức cho học sinh học tập. Những phần giáo viên có thể sáng tạo chỉ đơn giản là một vài biện pháp kĩ thuật dạy học hoặc thay đổi tài liệu minh họa bài giảng…

Nhiều giáo viên được đánh giá là “giáo viên dạy giỏi” trên thực tế cũng chỉ là người tóm tắt và diễn giải, minh họa một cách dễ hiểu nội dung của… SGK. Rất ít người có sáng tạo trong việc tự chủ cơ cấu nên nội dung giáo dục phù hợp với trường, địa phương mình và đối tượng học sinh mình dạy, từ đó sử dụng “giáo tài” thích hợp để chuyển hóa các nội dung thông qua các hoạt động học tập tự chủ của học sinh.

Chính vì vậy, khi thực hiện các chủ trương - chính sách CCGD nó và gặp khó khăn, họ đã phản đối mạnh mẽ. Điều này không có gì sai. Tuy nhiên sẽ tốt hơn nếu như các giáo viên vừa biết đưa ra yêu cầu để cơ quan có trách nhiệm cải thiện môi trường làm việc, vừa biết “tự kỉ ám thị” về mục tiêu sâu xa mà những điểm hợp lý trong các chính sách trên hướng tới, như giáo dục nên những con người có tinh thần tự do, tâm hồn phong phú. Từ sự “tự kỉ ám thị” đó, họ sẽ tự mình khai phá nên những “thực tiễn giáo dục” giàu tính sáng tạo và hiệu quả.

Ảnh minh họa

Ở phía phụ huynh cũng vậy. Trong số các phụ huynh phản đối cải cách sẽ có cả những phụ huynh nhìn ra những bất cập của cải cách và cả những phụ huynh phản ứng do nhận thức cũ, tâm lý cũ. Có một điều nói ra rất khó nghe, nhưng nó là sự thật: cả giáo viên và phụ huynh cũng đều là những người tiếp thu và trưởng thành từ nền giáo dục có quá nhiều vấn đề như hiện tại.

Đặc điểm ấy vừa giúp họ cảm nhận được những bất ổn của nền giáo dục, vừa làm cho nhiều người trong số họ không nhìn ra xa hơn những thành tích thể hiện bằng các con số. Phụ huynh khi giữ nguyên “quan điểm giáo dục” như cũ sẽ không bao giờ cảm thấy thỏa mãn khi sự tiến bộ, giỏi giang của con không được thể hiện bằng các con số, danh hiệu và thứ bậc.

Vì thế, để có thể tiến hành CCGD “từ dưới lên” tạo ra áp lực thúc đẩy CCGD “từ trên xuống”, bản thân các phụ huynh và giáo viên cũng phải nỗ lực tự học, tự giác ngộ. Giáo dục gia đình có thể hỗ trợ tốt cho giáo dục nhà trường và bù đắp những phần còn thiếu hụt.

Hai câu chuyện từ Nhật Bản

Để kết thúc bài viết này, xin được dẫn ra hai câu chuyện có thật trong lịch sử giáo dục Nhật Bản.

Câu chuyện thứ nhất. Sau khi chính phủ Minh Trị ban hành “Học chế” thiết lập hệ thống giáo dục cận đại buộc học sinh trong độ tuổi đi học phải đến trường, dân chúng ở nhiều nơi đã tức giận phản đối. Họ không muốn cho con đến trường, vì sẽ mất đi một nhân lực lao động và phải chi thêm khoản tiền học không hề nhỏ.

Tỉ lệ trẻ em bỏ học ở đầu thời Minh Trị khá cao. Tuy nhiên sau đó khi chính phủ vừa tăng cường sức ép buộc trẻ đến trường, vừa có chính sách trợ giúp về kinh tế, tỉ lệ trẻ em vào học tiểu học ngày một cao và ổn định. Việc học dần trở thành việc quan trọng nhất của trẻ em Nhật Bản.

Câu chuyện thứ hai diễn ra vào thời gian sau 1945 khi Nhật Bản tiến hành cải cách dân chủ hóa xã hội và CCGD. Để xây dựng nền giáo dục mới, Nhật Bản đã loại bỏ khỏi ngành giáo dục những người trước kia đã cộng tác tích cực với chính sách chiến tranh và quân phiệt của Thiên hoàng. Họ tiến hành khảo sát lại nhận thức của các giáo viên về các giá trị phổ quát của nhân loại như dân chủ, hòa bình, tôn trọng con người. Kết quả đa phần giáo viên… trượt.

Công cuộc tái đào tạo giáo viên bắt đầu. Nhiều cuốn sách có tính chất khai sáng toàn dân như “Trò chuyện về Tân hiến pháp”, “Dân chủ là gì”, “Cải cách đất nông nghiệp” được xuất bản và cấp phát miễn phí cho dân chúng. Kết quả là chỉ hơn 10 năm sau, nền kinh tế Nhật Bản khôi phục đáng kinh ngạc và Nhật Bản dần trở lại vũ đài quốc tế đầy ấn tượng.

Nguyễn Quốc Vương

Xem thêm các bài cùng loạt: "Cuộc đời này đâu chỉ có mỗi bài thi" Trong thế giới rộng lớn được kết nối đan xen hiện nay, người thành công không phải là người thuộc lòng nhiều công thức nhất, mà luôn là người nhanh nhạy linh hoạt học hỏi cái mới nhanh nhất. Trường như phù thủy, thầy cô như zombie? Hãy đặt địa vị mình vào một học sinh đã từng đọc và xem phim Harry Potter, có lẽ chúng ta cũng sẽ phải thốt lên – trường mình còn lạc hậu hơn trường phù thủy Hogwarts đến mấy trăm năm, và nhiều thầy cô cứ như thể… zombie!!! Bộ đang tham gia 'Trò chơi sinh tử'? Mọi con đường đều dẫn đến Roma”, mục tiêu không đổi, còn phương pháp thì tùy biến cho phù hợp. Áp đặt chỉ một phương pháp, thì khi xảy ra “sự tráo trở của phương pháp”, bị lên án là hoàn toàn đúng.

'Khai trừ ông Trịnh Xuân Thanh ra khỏi Đảng: Việc phải làm'

TS Nguyễn Quốc Dũng: Vấn đề ông Trịnh Xuân Thanh là sự sai phạm mang tính điển hình và việc xử lý đó là công minh.

Ngay khi Uỷ ban Kiểm tra Trung ương đề nghị Ban Bí thư thi hành kỷ luật bằng hình thức khai trừ khỏi Đảng đối với ông Trịnh Xuân Thanh, Tỉnh uỷ viên, nguyên Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hậu Giang, TS. Nguyễn Quốc Dũng, Giám đốc Học viện Chính trị khu vực IV, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Uỷ viên Hội đồng Lý luận Trung ương cho rằng, người ra Quyết định ấy cũng rất đau đớn.

PV:Những khuyết điểm, vi phạm của ông Trịnh Xuân Thanh rất nghiêm trọng, gây bức xúc trong dư luận. Là Giám đốc một Học viện Chính trị, ông suy nghĩ gì về một đảng viên của chúng ta như vậy?

TS. Nguyễn Quốc Dũng, Giám đốc Học viện Chính trị khu vực IV, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh

Ông Nguyễn Quốc Dũng: Vấn đề ông Trịnh Xuân Thanh được dư luận, nhất là dư luận ở ĐBSCL rất quan tâm, theo dõi, xem hướng xử lý của Đảng ta, rồi thái độ của ông Trịnh Xuân Thanh như thế nào. Tôi với tư cách là một đảng viên, rất hoan nghênh quyết định của Tổng Bí thư, Bộ Chính trị, của Đảng về ông Trịnh Xuân Thanh, đã vào cuộc rất nhanh và sớm công bố trước nhân dân. Đây là sự bức xúc thật sự của đảng viên! Tôi nghĩ giải quyết chuyện của ông Trịnh Xuân Thanh một cách rõ ràng, minh bạch, để lấy lại niềm tin của tất cả đảng viên và cũng là bài học nhắc nhở cho tất cả các đảng viên phải gương mẫu.

PV:Vụ án lịch sử Trần Dụ Châu là bài học sâu sắc trong công tác phòng chống tham nhũng. Thực sự "rất đau lòng" nhưng Bác Hồ dứt khoát nói: “Một cái ung nhọt, dẫu có đau cũng phải cắt bỏ, không để nó lây lan, nguy hiểm”. Ủy ban Kiểm tra Trung ương vừa đề nghị khai trừ khỏi Đảng đối với ông Trịnh Xuân Thanh. Chắc hẳn người ra quyết định đó cũng rất đau lòng?

Ông Nguyễn Quốc Dũng: Đấy là quyết định cao nhất, kỷ luật cao nhất của Đảng. Đảng ta có 4 hình thức: khiển trách, cảnh cáo, cách chức và khai trừ. Người giải quyết cũng rất đau đớn và tôi nghĩ rằng cách ra quyết định ấy cũng phải rất cân nhắc. Nhưng với những sai phạm như được báo cáo, thì việc khai trừ ra khỏi Đảng là phải làm, nhất là trong điều kiện chúng ta phải củng cố lại chất lượng, phải lấy lại niềm tin. Chúng ta phải quyết liệt, đó là sự sống còn của chế độ, sự sống còn của Đảng ta, của đất nước ta. Vấn đề ông Trịnh Xuân Thanh là sự sai phạm mang tính điển hình và việc xử lý đó là công minh.

PV:Ông Trịnh Xuân Thanh không nghiêm túc, thiếu trung thực; chưa thành khẩn, tự giác nhận vi phạm, khuyết điểm. Chỉ ngay việc đó thôi, ông này cũng không còn đủ tư cách đứng trong hàng ngũ của Đảng ta?

Ông Nguyễn Quốc Dũng: Đúng vậy! Tất cả đảng viên phải tự kiểm điểm một cách trung thực với mình. Khi vào Đảng, chúng ta đã thề rằng, phải hoàn thành nhiệm vụ của người đảng viên, một trong những điều kiện là đảng viên phải trung thực và tận tâm phục sự cho đất nước, cho Dân tộc và cho Đảng. Những điều ấy, những lời thề ấy phải xuất phát từ đáy lòng. Việc ta làm ngược lại điều đó, đương nhiên, dư luận không đồng tình, mà cả từng cán bộ đảng viên cũng không đồng tình.

Tôi cho rằng, đây là một bài học, lời cảnh tỉnh cho tất cả những cán bộ đảng viên khác. Những đảng viên có chức, có quyền, có vị trí phải lấy đó mà tránh xa.

Tôi rất đồng tình và hoan nghênh Ban chấp hành Trung ương, đứng đầu là Tổng Bí thư, đã rất quyết liệt. Tôi công tác ở Học viện Chính trị, qua hoạt động giảng dạy thấy rằng, học viên, kể cả cán bộ về hưu đều bày tỏ sự đồng tình; phải làm như thế, không thể khác được nếu muốn Đất nước ta, Dân tộc ta tiếp tục phát triển.

PV:Xin cảm ơn ông./.

Theo Hữu Trãi, Phán Ánh/VOV - ĐBSCL